W dniach 30–31 października 2018 r. w Centrum Szkoleniowym ORE w Sulejówku odbyło się dwudniowe spotkanie konsultacyjne dla samorządowców zorganizowane we współpracy z Departamentem Wychowania i Kształcenia Integracyjnego oraz Departamentem Współpracy z Samorządem Terytorialnym Ministerstwa Edukacji Narodowej (MEN). Było ono poświęcone wypracowaniu rekomendacji do wdrożenia edukacji włączającej w szkołach i placówkach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego (JST).
Spotkanie miało charakter moderowanej dyskusji nad roboczymi rekomendacjami wypracowanymi w ramach projektu „Wspieranie podnoszenia jakości edukacji włączającej wysokiej jakości”, realizowanego przez MEN we współpracy z Europejską Agencją do spraw Specjalnych Potrzeb i Edukacji Włączającej, w ramach Programu Wsparcia Reform Strukturalnych Komisji Europejskiej. Celem projektu jest wykorzystanie wiedzy eksperckiej Europejskiej Agencji oraz doświadczeń i rozwiązań innych krajów w przygotowaniu rekomendacji dotyczących zarówno zmian legislacyjnych, jak i działań sprzyjających wdrożeniu edukacji włączającej w codziennej praktyce polskich przedszkoli
i szkół.
W ramach prac projektowych dotychczas zostały już zebrane opinie i wnioski przedstawione przez:
- rodziców, uczniów i absolwentów,
- przedstawicieli organizacji pozarządowych działających na rzecz uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SPE),
- dyrektorów i nauczycieli przedszkoli i szkół różnych typów i rodzajów,
- przedstawicieli szeroko pojętego systemu wsparcia – poradni psychologiczno-pedagogicznych, placówek doskonalenia nauczycieli, bibliotek pedagogicznych, ośrodków specjalnych, a także pracowników nadzoru pedagogicznego oraz uczelni wyższych.
Samorządowcy uczestniczący w spotkaniu za najistotniejsze dla zapewnienia wysokiej jakości edukacji włączającej uczestnicy uznali trzy grupy rekomendacji:
- rekomendacje dotyczące monitorowania, zapewniania jakości i odpowiedzialności,
- rekomendacje dotyczące możliwości kształcenia i doskonalenia zawodowego,
- rekomendacje dotyczące zarządzania i finansowania edukacji włączającej.
W wyniku prac w grupach warsztatowych sformułowane zostały szczegółowe postulaty, które zdaniem samorządowców powinny znaleźć odzwierciedlenie w przygotowywanych regulacjach prawnych:
- Organizacja poradnictwa (orzecznictwa) w każdej jednostce samorządu terytorialnego. Samorządowcy zwrócili uwagę na aktualnie obowiązujący podział zadań między szkołą, dla której organem prowadzącym jest gmina, a poradnią psychologiczno-pedagogiczną, której organem prowadzącym jest powiat. Zdaniem samorządowców jest to przyczyna licznych trudności w osiąganiu standardów edukacji włączającej.
- Opracowanie i uregulowanie w prawie oświatowym standardów organizacyjnych szkół włączających.
- Kształcenie i doskonalenie różnych grup interesariuszy. Szersze upowszechnienie dobrych praktyk w zakresie realizacji edukacji włączającej, doskonalenie nauczycieli, dyrektorów i samorządowców.
- Jasne regulacje prawne dotyczące kompetencji i odpowiedzialności poszczególnych organów za realizację orzeczeń: dyrektorów, poradni psychologiczno-pedagogicznych, samorządów, kuratorów oświaty itp.
- Uregulowanie prawne umożliwiające elastyczne zatrudnianie nauczycieli specjalistów do pracy z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Sposób zatrudnienia dostosowany do zmieniających się potrzeb uczniów.
- Zrównanie w prawach i obowiązkach szkół i placówek publicznych i niepublicznych. Samorządowcy zwracają uwagę na brak powiązania obowiązków jednostek niepublicznych z prawem do dotacji pobieranej na organizację kształcenia specjalnego.
- Zreformowanie szkolnictwa wyższego, uwzględnienie w kształceniu nauczycieli przygotowania do realizacji zadań z zakresu edukacji włączającej.
- Zwiększenie znaczenia wczesnej diagnozy dzieci. Samorządowcy pozytywnie oceniają program „Za życiem”, który ich zdaniem, powinien stać się trwałą podstawą edukacji włączającej w środowisku lokalnym.
- Pilna potrzeba upowszechnienia diagnozy funkcjonalnej wśród wszystkich środowisk odpowiedzialnych za edukację i zdrowie dzieci.
- Przygotowanie systemu szkoleń dla dyrektorów szkół, nauczycieli, pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz samorządowców z zakresu edukacji włączającej. Środowisko nauczycieli musi zbudować edukację włączającą w polskim systemie oświaty.
Ponadto samorządowcy sformułowali szereg postulatów, których realizacja ich zdaniem jest niezbędna w celu zapewnienia wysokiej jakości edukacji włączającej:
- konieczność zaangażowania wszystkich podmiotów, w tym zwiększenia udziału rodziców i ich współodpowiedzialności za edukację dzieci;
- podniesienie rangi zawodu nauczyciela, w tym, na lepszym poziomie, przygotowanie do pracy w szkole w aspekcie praktycznym;
- wzmocnienie decyzyjności szkoły w zakresie planowania i modyfikowania organizacji kształcenia uczniów ze SPE z uwzględnieniem bieżących potrzeb uczniów;
- konieczność monitorowania jakości i efektywności edukacji; w tym potrzeba pozyskiwania danych pozwalających na ocenę efektów wsparcia udzielanego uczniom w szkole,
- konieczność wsparcia merytorycznego przez organy nadzoru pedagogicznego, wskazywano w tym zakresie na rolę i zadania kuratoriów oświaty.
- konieczność koordynacji działań z poziomu gminy, co wiąże się ze zorganizowaniem wsparcia dla szkół w realizacji ich zadań;
- „zbliżenie” poradni psychologiczno-pedagogicznych do szkół, wskazywano na potrzebę obligatoryjnego udziału przedstawicieli szkoły w posiedzeniach zespołów orzekających – wspólne planowanie wsparcia dla ucznia. Propozycja prowadzenia poradni psychologiczno-pedagogicznych przez gminy.
- konieczność podniesienia jakości dokumentów wydawanych przez poradnie, na podstawie których szkoła organizuje wsparcie dla uczniów ze SPE (orzeczenia, opinie, IPET).
Spotkanie było bardzo owocne. Wypracowane przez samorządowców rekomendacje, postulaty i spostrzeżenia dotyczące wyzwań związanych z wdrożeniem edukacji włączającej w polskich szkołach zostały spisane i przekazane przedstawicielom Departamentu Kształcenie Integracyjnego i Wychowania Ministerstwa Edukacji Narodowej, który przekaże je Europejskiej Agencji do spraw Specjalnych Potrzeb i Edukacji Włączającej.
Jednocześnie zachęcamy wszystkich tych samorządowców, którzy nie uczestniczyli w spotkaniu, a chcieliby wziąć udział w konsultacjach modelu, o przekazanie swoich uwag za pośrednictwem platformy dostępnej na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Zapraszamy do wyrażania opinii, które mogą być przekazane anonimowo. Reprezentantów instytucji lub organizacji pozarządowej prosimy o podanie nazwy podmiotu.
Wszystkim samorządowcom, którzy tak aktywnie zareagowali na nasze zaproszenie do uczestnictwa w spotkaniu i pracy nad rekomendacjami – serdecznie dziękujemy.
Spotkanie organizowane było w ramach projektu „Wsparcie kadry jednostek samorządu terytorialnego w zarządzaniu oświatą ukierunkowanym na rozwój szkół i kompetencji kluczowych uczniów – II etap” Projekt pozakonkursowy o charakterze koncepcyjnym współfinansowany przez Unię Europejską w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego realizowany w partnerstwie ze Związkiem Miast Polskich, w ramach Osi Priorytetowej II, Działania 2.10, Program Operacyjny WIEDZA – EDUKACJA – ROZWÓJ na lata 2014–2020.
Wstępne rekomendacje – Wsparcie podnoszenia jakości edukacji włączającej w Polsce
