Ośrodek Rozwoju Edukacji

Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom obchodzimy 10 września od 2003 roku z inicjatywy Międzynarodowego Towarzystwa Zapobiegania Samobójstwom (IASP) i Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Tego dnia upowszechniamy informacje, jak wspierać osoby w kryzysie samobójczym i jakie podejmować przeciwdziałania.

W wyniku prób samobójczych co roku na całym świecie ginie ponad 700 000 osób. Każdy taki przypadek ma konsekwencje społeczne, emocjonalne i ekonomiczne. Głęboko wpływa na jednostki i grupy społeczne.

Według Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego w Polsce obecnie nie obserwujemy dużego wzrostu liczby prób samobójczych w porównaniu z danymi z poprzednich lat. To oznacza, że podejmowane działania przynoszą efekty.

Hasło przewodnie Światowego Dnia Zapobiegania Samobójstwom na lata 2024–2026 to „Zmiana narracji na temat samobójstw”. Prowadzona kampania „Rozpocznij rozmowę” zachęca do wsparcia osób w kryzysie psychicznym poprzez otwartą i szczerą rozmowę oraz postawę zrozumienia i akceptacji. Ważna jest zmiana społecznego podejścia po latach traktowania prób samobójczych i samobójstw jako tematu tabu. Inicjujmy takie rozmowy, aby oswajać obawy, podnosić świadomość społeczną i budować kulturę wsparcia.

Polskie Towarzystwo Suicydologiczne utworzyło specjalną platformę Życie Warte Jest Rozmowy. Rzetelną wiedzę i wskazówki znajdą tam osoby, które myślą o samobójstwie albo mają za sobą próbę samobójczą, a także ci, którzy chcą pomóc swoim bliskim lub poradzić sobie ze stratą.

W Polsce Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom obchodzimy od 2018 roku. Tegoroczna edycja kampanii społecznej Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego odbywa się pod hasłem „Wygraj życie!”. Wszystkich zainteresowanych zapraszamy do obejrzenia relacji z konferencji poświęconej temu tematowi. Jej organizatorami były: Fundacja Życie Warte Jest Rozmowy i Fundacja Terapia To Nie Wstyd. Patronat nad wydarzeniem objęli: Rzecznik Praw Obywatelskich, Minister Zdrowia i Rzecznik Praw Dziecka. Podczas konferencji został omówiony m.in. projekt „Wspierająca szkoła”.

Zachęcamy także do zapoznania się z materiałami przygotowanymi przez Ośrodek Rozwoju Edukacji w zakresie ochrony zdrowia psychicznego.

Przepisy prawa zobowiązały wszystkie typy szkół i przedszkoli publicznych i niepublicznych, do opracowania i wprowadzenia Standardów Ochrony Małoletnich, które mają chronić dzieci przebywające w placówkach przed krzywdzeniem, przemocą, wykorzystywaniem czy zaniedbaniem najpóźniej 15 sierpnia 2024 r.

Przedstawiciele Ośrodka Rozwoju Edukacji uczestniczyli w pracach nad opracowaniem Wytycznych do Standardów Ochrony Małoletnich, które powstały, aby wesprzeć szkoły i placówki oświatowe w opracowaniu takiego dokumentu.

Wprowadzenie Standardów Ochrony Małoletnich oznacza, że placówka:

1. Ustanowiła i wprowadziła w życie Politykę ochrony dzieci przed krzywdzeniem.
2. Monitoruje, edukuje i angażuje swoich pracowników w celu zapobiegania krzywdzeniu dzieci.
3. Wprowadziła procedury zgłaszania podejrzenia oraz podejmowania interwencji w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dziecka.
4. Monitoruje i okresowo weryfikuje zgodność prowadzonych działań z przyjętymi standardami ochrony dzieci.

Na podstawie doświadczeń organizacji i instytucji, które przeszły już przez ten proces, poniżej kilka praktycznych podpowiedzi jak zrealizować to zadanie:

1. Powołaj grupę roboczą, która w miarę możliwości składać się będzie z pracowników pełniących różne funkcje w placówce tak, by spojrzeć na kwestie ochrony dzieci z różnych perspektyw. Warto w te prace zaangażować też rodziców jak i same dzieci. Zadaniem grupy jest opracowanie standardów dostosowanych do potrzeb Twojej placówki, przy uwzględnieniu jej specyfiki.
2. Dokonaj oceny sytuacji, aby sprawdzić, które z wymaganych ustawą elementów standardów placówka już posiada, a które wymagają uzupełnienia.
3. Przeprowadź ocenę obszarów ryzyka, czyli przyjrzyj się wszystkim działaniom, jakie podejmuje Twoja placówka, które mogą wiązać się z jakimś zagrożeniem dla bezpieczeństwa i dobrostanu dzieci. Zastanów się, co można zrobić, żeby te zagrożenia zminimalizować. Pamiętaj, że nowe przepisy określają pewne minimum, Ty możesz zakresem standardów objąć także inne obszary.
4. Przeanalizuj w szczególności następujące aspekty Twojej działalności, zadając sobie pytania m.in. o to, jak ten obszar wygląda obecnie, czy były jakieś trudne sytuacje w przeszłości, czy wiąże się z jakimiś ryzykami, jak powinny wyglądać docelowo:
   1. rekrutacja i przeszkolenie pracowników,
   2. relacje personel-dziecko,
   3. relacje dziecko-dziecko,
   4. procedury interwencji na wypadek: podejrzenia krzywdzenia przez członka personelu, podejrzenie krzywdzenia w domu, podejrzenie krzywdzenia rówieśniczego,
   5. bezpieczeństwo dzieci online,
   6. ochrona wizerunku i danych osobowych dziecka,
   7. możliwość udzielenia pomocy dziecku w placówce, jak i we współpracy z podmiotami zewnętrznymi,
   8. sytuacja dzieci z niepełnosprawnościami.
5. Pomysły zapisów zamieść w jednym dokumencie, może mieć nazwę Standardy Ochrony Dzieci; Standardy Ochrony Małoletnich lub Polityka Ochrony Dzieci.
6. Skonsultuj zapisy szeroko w zespole swoich pracowników i współpracowników, a także z rodzicami i dziećmi.
7. Wyznacz osoby odpowiedzialne za poszczególne obszary.
8. Zastanów się nad sposobami jak najszerszego upowszechnienia standardów, w tym wśród dzieci i ich rodziców.
9. Przeszkol personel, rodziców i dzieci.
10. Rozważ metody i częstotliwość monitorowania skuteczności przyjętych standardów i dokonywania potrzebnych zmian.

Na stronie Zespołu do Spraw Ochrony Małoletnich Ministerstwa Sprawiedliwości można znaleźć więcej informacji o wytycznych i wskazówek.

Wiele przydatnych materiałów (webinary, broszury, podręczniki wdrażania standardów, narzędzia do oceny ryzyka i autoewaluacji) udostępniają także organizacje pozarządowe, m.in. Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1606)

Ustawy z dnia 13 maja 2016 r.  o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (Dz.U. z 2024 r. poz. 560)