24 października 2018 r. odbyła się konferencja „Kształcenie zawodowe w czasach zaborów i w XX-leciu Polski Niepodległej”. Konferencję zorganizował Ośrodek Rozwoju Edukacji we współpracy z Naczelną Organizacją Techniczną (NOT), Polskim Komitetem Normalizacyjnym (PKN), Kuratorium Oświaty w Łodzi, Kuratorium Oświaty w Krakowie, Kuratorium Oświaty w Poznaniu i Związkiem Rzemiosła Polskiego.
Ideą konferencji było przedstawienie rewolucji przemysłowej i jej wpływu na rozwój kształcenia zawodowego oraz prezentacja historyczna instytucji państwowych i trzech szkół, które wywodzą się z placówek prowadzących kształcenie zawodowe jeszcze w czasie zaborów i po roku 1918.
Wystąpienia otwierające konferencję wygłosiły Bożena Mayer-Gawron, Wicedyrektor Ośrodka Rozwoju Edukacji oraz Ewa Mańkiewicz-Cudny, Prezes Naczelnej Organizacji Technicznej. Na wstępie powitano gości, prelegentów i uczestników konferencji, a następnie podkreślono wagę promocji współczesnego kształcenia zawodowego oraz popularyzację edukacji historycznej i kultury technicznej.
Bożena Mayer-Gawron w swoim wystąpieniu omówiła rewolucję przemysłową i jej wpływ na rozwój kształcenia zawodowego w zaborach i w XX-leciu Polski Niepodległej. Wicedyrektor Ośrodka Rozwoju Edukacji wprowadziła uczestników w czasy rewolucji przemysłowej i jej nowości techniczne, a następnie omówiła szkolnictwo zawodowe w zaborach, w tym w zaborze austriackim. Opierając się na publikacji „Pierwsze sprawozdanie C. K. Państwowej Szkoły Przemysłowej w Krakowie ogłoszone z końcem roku szkolnego 1888/89”, omówiła misję, strukturę i organizację wyżej wymienionej szkoły. Zapoznała uczestników m.in. z ówczesnymi egzaminami wstępnymi, planami nauki, dokształcaniem nauczycieli – metodycznym i zawodowym, bazą technodydaktyczną, zawodowymi szkoleniami specjalistycznymi (Kwalifikacyjnymi Kursami Zawodowymi, np. „Specyalny czteromiesięczny kurs dla obsługujących maszyny i kotły parowe”) czy egzaminami końcowymi.
W drugiej części prezentacji Bożena Mayer-Gawron przedstawiła Państwowe Szkoły Przemysłowe w Niepodległej Polsce (1918–1939) na przykładzie Państwowej Szkoły Przemysłowej w Krakowie. Mówiła m.in. o zmianie planów nauczania, wprowadzaniu nowych przedmiotów i rozbudowie przedmiotów zawodowych, zmianie nazwy Wyższej Szkoły Przemysłowej na Średnią oraz o roku 1932, w którym przeprowadzono reformę ogólną z ujednoliceniem systemu szkolnictwa.
Ewa Mańkiewicz-Cudny w swoim wystąpieniu przedstawiła wkład inżynierów w odzyskanie niepodległości i budowę państwowości. Podkreśliła, że inżynierowie włączyli się już w XIX stuleciu, organizując się w stowarzyszenia techniczne i przenosząc na ziemie polskie rewolucjonizujące świat odkrycia i wynalazki, m.in. ogniwo elektryczne (A. Volta, 1800 r.), pierwszy statek parowy (R. Fulton, 1803 r.), fotokomórka (J. Berzelius, 1817 r.), telefon (G. Bell, 1876 r.), pomiar szybkości krystalizacji metali (J. Czochralski, 1916 r.).
Jubileusz 100-lecia był też okazją, aby przypomnieć nazwiska wybitnych polskich inżynierów, m.in. prof. Mieczysława Wolfkego, prof. Jana Chochralskiego, prof. inż. Karola Adamieckiego i wielu innych. Na koniec wystąpienia Prezes zaprosiła uczestników konferencji na XXVI Kongres Techników Polskich organizowany wspólnie z IV Światowym Zjazdem Inżynierów Polskich pod hasłem „Inżynier Przyszłości”, który odbędzie się w dniach 13–15 czerwca 2019 r.
Kolejnymi prelegentami były Teresa Sosnowska, Dyrektor Wydziału Prac Normalizacyjnych oraz Joanna Skalska, redaktor prowadzący miesięcznika „Wiadomości PKN”, które w formie pytań i odpowiedzi przedstawiły uczestnikom konferencji działalność PKN na przełomie wieków. Rozpoczynając od przedstawienia twórców polskiej normalizacji w Polsce – Piotra Drzewieckiego i Mieczysława Pożaryskiego – prezentowały historię Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, potrzebę wprowadzenia normalizacji i początkach systemu normalizacyjnego. Zwróciły uwagę na fakt powstania w 1925 r. organu prasowego PKN – „Wiadomości PKN”, który jest wydawany do dziś. W czasie prezentacji został przedstawiony film, w którym dr inż. Tomasz Schweitzer, Prezes PKN mówił o wadach obligatoryjnego systemu normalizacyjnego i podkreślił zalety dobrowolnego systemu normalizacyjnego, który sprawdza się w krajach z rozwiniętą gospodarką.
Następnie wystąpiła Teresa Łęcka, Dyrektor Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Łodzi, która zaprezentowała kształcenie zawodowe włókienników w okresie 20-lecia międzywojennego. Omówiła dzieje łódzkich szkół włókienniczych: począwszy od Łódzkiej Wyższej Szkoły Rzemieślniczej (1869 r.), Łódzkiej Szkoły Rękodzielniczo-Przemysłowej (1903 r.), aż do Państwowej Szkole Włókienniczej (1919 r.). W swojej prezentacji na podstawie wielu archiwalnych fotografii Dyrektor przybliżyła uczestnikom, jak wyglądały w Państwowej Szkole Włókienniczej pracownie, gabinety. Omówiła, jak wyglądał nabór do szkoły, przykładowy plan nauki na wydziale mechanicznym czy świadectwa i opłaty za naukę.
W dalszej części konferencji wystąpili Andrzej Kabaciński, Dyrektor Zespołu Szkół Przyrodniczych w Poznaniu i Jacek Michalski, Wicedyrektor Zespołu Szkół Przyrodniczych w Poznaniu, którzy zaprezentowali rozwój techniki rolniczej „Od kopieniactwa do agrotroniki”. Ich wystąpienie uświetnił film, w którym za pomocą licznych zdjęć i projekcji pokazano kolosalny postęp w rozwoju techniki rolnictwa i technologii produkcji: od prostego ręcznego narzędzia do uprawy ziemi po ogromne nowoczesne maszyny wyposażone w systemy elektroniczne i satelitarny referencyjny system globalnego pozycjonowania (ang. DGPS). Prelegenci pokreślili silną potrzebę kształcenia uczniów i studentów w zakresie obsługi i serwisowania systemów agrotronicznych. Prowadzący poinformowali o propozycji zmian w programach kształcenia i powołania dwóch zawodów: technik mechanizacji rolnictwa oraz technik mechanizacji rolnictwa i agrotroniki.
Kolejnym prelegentem była Barbara Szymoniak, Dyrektor Zespołu Szkół Mechanicznych nr 1 w Krakowie. Jako przedstawiciel szkoły, która jest spadkobiercą i kontynuatorem tradycji Instytutu Technicznego i Państwowej Szkoły Przemysłowej w Krakowie, przybliżyła uczestnikom konferencji prawa i obowiązki uczniów oraz kadry pedagogicznej, opierając się na statucie z dnia 3 października 1838 r. Mówiła o obowiązkach dyrektora (m.in. kierowaniu rozkładem nauk, dozorze nad nauczycielami, uczniami i częste klas odwiedzanie, o sesyjach zgromadzenia nauczycielskiego itp.). W dalszej części wystąpienia zapoznała uczestników z obowiązkami profesorów i nauczycieli (np. na każdą lekcyę dobrze przygotowanym przychodzić itp.). Na koniec przedstawiła „ustawę karną” , która obowiązywała w tamtym okresie, np. napomnienie, zapisanie do księgi czarnej, areszt, kara cielesna itp.
Andrzej Stępnikowski, Zastępca Dyrektora Zespołu Oświaty Zawodowej i Problematyki Społecznej w Związku Rzemiosła Polskiego przedstawił wpływ rzemiosła na rozwój polskiej myśli technicznej w zaborach i 20-leciu Polski Niepodległej. Prelegent przedstawił uczestnikom konferencji kilku sławnych Polaków, którzy mieli ogromny wpływ na rozwój polskiego rzemiosła. Wymienił m.in.:
- Józefa Bożka – mechanika i zegarmistrza, który skonstruował sławne zegary, pierwszy w Europie powóz z napędem parowym dla trzech pasażerów, łódź z parowym silnikiem;
- Bolesława Prusa, który wręcz domagał się otwierania szkół rzemieślniczych;
- Maskymiliana Faktorowicza – producenta i wynalazcę kosmetyków polskiego pochodzenia,
- Antoine’a Cierplikowskiego – fryzjera, który zapisał się w historii jako twórca fryzury „na chłopczycę”, czesał Coco Chanel, Josefine Baker, Evę Lavalliere i wiele innych sław.
- Wojciecha Przanowskiego, który w 1915 r. założył Roczne Kursy Robót Ręcznych, przekształcone w Państwowy Instytut Robót Ręcznych.
Na zakończenie konferencji Bożena Mayer-Gawron podziękowała za udział w spotkaniu i przekazała prowadzącym pamiątkowe publikacje – w imieniu Alicji Adamczak, Prezes Urzędu Patentowego.
