Program „Przedszkole i Szkoła Promujące Zdrowie” (PPZ i SzPZ) jest realizowany w Polsce we wszystkich województwach. Na poziomie krajowym koordynacją programu zajmuje się Wydział Promocji Zdrowia, Profilaktyki i Wychowania Ośrodka Rozwoju Edukacji (WPZPW ORE), a na poziomie wojewódzkim upowszechnianiem programu zajmują się wojewódzcy i rejonowi koordynatorzy (Lista koordynatorów wraz z danymi kontaktowymi).
W celu upowszechniania programu w 2024 roku na platformie Moodle ORE zostało udostępnione szkolenie e-learningowe „Tworzenie i rozwój szkoły promującej zdrowie”. Miało ono na celu zapoznanie uczestników z koncepcją programu i zasadami jego realizacji oraz doskonalenie w zakresie tworzenia, planowania i ewaluacji działań w szkołach promujących zdrowie.
W ramach współpracy z wojewódzkimi koordynatorami programu oraz Europejską Siecią Szkół dla Zdrowia w Europie (Schools for Health in Europe SHE) krajowy koordynator programu w Polsce Valentina Todorovska-Sokołowska wystąpiła z prelekcją na temat korzyści z autoewaluacji działań przedszkoli i szkół promujących zdrowie podczas konferencji „W drodze po zdrowie” Kujawsko-Pomorskiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Toruniu, telekonferencji SHE Academy 2024 oraz konferencji Kuratorium Oświaty w Warszawie oraz Instytutu Nauk o Żywieniu Człowieka Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie pn. „Junior Edu-Żywienie”.
W roku 2024 program „Przedszkole i Szkoła Promujące Zdrowie” był realizowany ogółem w 2992 placówkach.
Tabela. Liczba przedszkoli i szkół promujących zdrowie, realizujących program w Polsce
wg województw w 2024 r. (na podstawie raportów koordynatorów wojewódzkich)
| Województwo | Liczba przedszkoli i szkół w sieci w 2024 r. |
| dolnośląskie | 145 (dane za 2023) |
| kujawsko-pomorskie | 46 |
| lubelskie | 114 |
| lubuskie | 188 |
| łódzkie | 309 (dane za 2023) |
| małopolskie | 342 |
| mazowieckie | 89 |
| opolskie | 86 |
| podkarpackie | 222 |
| podlaskie | 63 |
| pomorskie | 349 |
| śląskie | 499 |
| świętokrzyskie | 119 |
| warmińsko-mazurskie | 111 |
| wielkopolskie | 149 |
| zachodniopomorskie | 161 |
| RAZEM | 2992 |
W 2024 roku 80 nowych placówek dołączyło do sieci przedszkoli i szkół promujących zdrowie. Przedszkola i szkoły promujące zdrowie tworzą warunki (fizyczne i społeczne) sprzyjające ochronie i pomnażaniu zdrowia oraz umożliwiają aktywne uczestnictwo społeczności szkolnej w działaniach na rzecz zdrowia. Wśród beneficjentów programu, poza wychowankami i uczniami, można wymienić nauczycieli, pracowników niepedagogicznych i rodziców. Co roku placówki podkreślają swoje sukcesy i korzyści z uczestnictwa w programie, ponieważ jego realizacja wzbogaca wiedzę uczestników o zdrowiu i zdrowym stylu życia oraz rozwija umiejętności niezbędne w życiu.
Na podstawie rekomendacji Centralnej Kapituły Krajowego Certyfikatu PPZ i SzPZ, działającej przy ORE, Ministerstwo Edukacji Narodowej przyznało to wyróżnienie 48 placówkom z 12 województw.
Ze sprawozdań koordynatorów wojewódzkich wynika, że w celu wspierania przedszkolnych i szkolnych koordynatorów ds. promocji zdrowia:
- udzielano wsparcia merytorycznego na różnych etapach realizacji programu (zapoznania się z koncepcją, zasad tworzenia i obowiązujących procedur na etapie wojewódzkim i krajowym, diagnozy, budowania planu, korzystania z narzędzi do autoewaluacji, konstruowania raportu z działalności, dokumentowania programu, przygotowania przedszkoli, szkół ogólnodostępnych i szkół specjalnych do ubiegania się o wojewódzki/krajowy certyfikat);
- organizowano spotkania na temat współpracy i samodoskonalenia w ramach sieci, bieżącego funkcjonowania sieci, np. planowania pracy sieci i wspólnych działań dla poszczególnych szczebli edukacyjnych według zgłoszeń placówek na dany rok, dzielenia się swoim dorobkiem i dobrymi praktykami oraz sposobami wykorzystywania wyników ewaluacji programu w procesie planowania;
- organizowano wizyty studyjne, inicjatywy i przedsięwzięcia prozdrowotne możliwe do realizacji w szkołach, w tym programy edukacyjne i projekty;
- promowano koncepcję promocji zdrowia wśród innych placówek nienależących do sieci,
- współpracowano z placówkami doskonalenia nauczycieli, z wojewódzką stacją sanitarno-epidemiologiczną, powiatowymi stacjami sanitarno-epidemiologicznymi w ramach upowszechniania programu.
W sieciach wojewódzkich były organizowane również konferencje z zakresu szeroko pojętej edukacji zdrowotnej, promocji zdrowia i profilaktyki, takie jak:
- klimat społeczny a dobrostan w środowisku edukacyjnym;
- zdrowe odżywianie i promowanie aktywności ruchowej;
- wsparcie dziecka z cukrzycą;
- higiena cyfrowa a dobrostan w środowisku edukacyjnym;
- cyberzagrożenia wynikające z nieograniczonego dostępu do internetu oraz urządzeń mobilnych;
- metoda projektu w edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia;
- wspieranie działań szkół i placówek w zakresie realizacji zadań w obszarze zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży;
- psychologia pozytywna w komunikacji;
- profilaktyka wypalenia zawodowego nauczycieli.
Koordynatorzy programu w województwach zwrócili uwagę na:
- zaangażowanie całej społeczności przedszkolnej/szkolnej oraz osób koordynujących program w regionach w promowanie zdrowego stylu życia;
- pozytywną ocenę działań podejmowanych w ramach realizacji programu przez środowisko przedszkolne/szkolne;
- promowanie w środowisku przedszkolnym/szkolnym przez kuratorium oświaty w regionach wizytacyjnych koncepcji promocji zdrowia jako bazy do tworzenia przedszkoli/szkół promujących zdrowie.
Osiągnięcia:
- cykliczne spotkania online lub stacjonarne koordynatorów wojewódzkich z koordynatorami szkolnymi i przedszkolnymi w celu planowania, realizacji, monitorowania i ewaluacji programu;
- organizacja konferencji naukowo-medycznych z zakresu promocji zdrowia o zasięgu rejonowym i wojewódzkim;
- utrzymanie dotychczasowych szkół i przedszkoli w sieci pomimo wielu zadań i działań realizowanych w placówkach;
- większe zainteresowanie szkół i przedszkoli pozyskiwaniem certyfikatów krajowych, rekomendowanie placówek do certyfikatu krajowego;
- nagrody finansowe Urzędu Marszałkowskiego w województwie opolskim na działalność sieci, m.in. dla koordynatorów programu.
Przedszkola promujące zdrowie swoją codzienną pracą promowały zdrowy styl życia wśród całej społeczności przedszkolnej, wpajały prawidłowe postawy i nawyki zdrowotne dzieciom, angażując również rodziców i pracowników. Rosnąca liczba dzieci z alergiami, specjalnymi potrzebami żywieniowymi oraz problem otyłości i nadwagi u dzieci sprawia, że zagadnienia dotyczące racjonalnego odżywiania na stale zagościły w tematyce zajęć i działań przedszkolnych. W placówkach przedszkolnych odbywały się spotkania z dietetykami, warsztaty kulinarne dla dzieci i warsztaty z rodzicami.
Koordynatorzy wojewódzcy i rejonowi podejmowali współpracę i działania na rzecz promocji zdrowia, wykorzystując kompetencje osób różnych specjalności oraz angażując we wspólne działania na rzecz promocji zdrowia różne instytucje środowiska lokalnego:
- jednostki samorządu terytorialnego;
- kuratoria oświaty;
- placówki doskonalenia nauczycieli;
- stacje sanitarno-epidemiologiczne;
- lokalne oddziały Narodowego Funduszu Zdrowia;
- uczelnie wyższe (np. współpraca wojewódzkiego koordynatora z województwa mazowieckiego z Instytutem Nauk o Żywieniu Człowieka Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w ramach programu Junior Edu-Żywienie Jeż-Bis);
- inne instytucje, organizacje środowiska lokalnego.
Koordynatorzy zwrócili uwagę na trudności i ograniczenia związane z realizacją programu na poziomie wojewódzkim, które mają związek z:
- niewielkim zainteresowaniem nowych przedszkoli i szkół przystąpieniem do programu z powodu dużej liczby mniej wymagających inicjatyw, niejednokrotnie finansowanych przez ich organizatorów;
- niezainteresowaniem szkół przechodzeniem do kolejnych etapów programu, aby ubiegać się o wojewódzki lub krajowy certyfikat, co wymaga przeprowadzenia badań, wypełnienia dokumentacji niezbędnej do ubiegania się o uzyskanie certyfikatów;
- wyłonieniem nowych koordynatorów rejonowych w miejsce osób, które z różnych powodów przestały pełnić tę funkcję.
Mimo to koordynatorzy wojewódzcy podkreślają, że nowe szkoły i przedszkola dołączają do wojewódzkich sieci przedszkoli i szkół promujących zdrowie (80 nowych placówek w 2024 roku), a placówki obecne od lat w sieci ubiegają się o nadanie certyfikatu wojewódzkiego/krajowego oraz kontynuują pracę w programie.
Na stronie ORE dostępne są do pobrania podręczniki: Szkoła Promująca Zdrowie, Przedszkole Promujące Zdrowie i Szkoła Specjalna Promująca Zdrowie. Zachęcamy placówki zainteresowane przystąpieniem do sieci do zapoznania się z materiałami i kontaktu z koordynatorem wojewódzkim/rejonowym.
Życzymy dalszych sukcesów w tworzeniu i rozwoju przedszkoli i szkół promujących zdrowie!
