Ośrodek Rozwoju Edukacji

W ramach działań projektów Model funkcjonowania Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą (SCWEW) oraz Pilotażowe wdrożenie modelu SCWEW, dzięki efektywnej współpracy z kuratoriami oświaty i Państwowym Funduszem Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON), we wszystkich województwach – w okresie od 27 stycznia 2021 r. do 17 lutego 2021 r. – zorganizowanych zostało 16 e-spotkań informacyjno-konsultacyjnych. Stanowiły one kolejny etap prac w ramach przygotowania Modelu SCWEW oraz jego pilotażowego wdrożenia. Głównym celem e-spotkań było przedstawienie założeń modelu funkcjonowania SCWEW, projektu konkursowego wdrażającego ten model oraz programu PFRON, a także zebranie uwag opinii środowiska edukacyjnego. Ponadto stworzono przestrzeń do wymiany informacji i poznania regionalnych rozwiązań dotyczących wdrażania edukacji włączającej.

Spotkanie otwierało wystąpienie Marzeny Machałek – Sekretarz Stanu, Pełnomocnik Rządu do spraw wspierania wychowawczej funkcji szkoły i placówki, edukacji włączającej oraz kształcenia zawodowego, prezentujące zadania przedszkoli i szkół oraz plany Ministerstwa Edukacji i Nauki, wynikające z wdrażania edukacji włączającej.

W e-spotkaniach wzięło udział ponad 1350 przedstawiciele organów prowadzących, kuratoriów oświaty, dyrektorów i nauczycieli szkół i placówek specjalnych oraz szkół ogólnodostępnych, a także poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym:

• 308 przedstawicieli szkół i placówek specjalnych
• 147 osób reprezentujących organy prowadzące
• 477 przedstawicieli przedszkoli i szkół ogólnodostępnych
• 419 osób z innych instytucji: poradnie psychologiczno-pedagogiczne, kuratoria oświaty, placówki doskonalenia nauczycieli, biblioteki pedagogiczne, NGO, uczelnie, inne działające na rzecz dziecka i rodziny.

Podczas spotkań prezentowane były także dobre praktyki z zakresu współpracy przedszkoli/szkół/placówek specjalnych ze szkołami ogólnodostępnymi w obszarze edukacji włączającej z danego województwa zbieżne z opisem wsparcia z proponowanym w Modelu SCWEW.

Informacje dotyczące Modelu SCWEW przedstawiła Agnieszka Pietryka – kierownik projektu Opracowanie modelu funkcjonowania Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą W swojej prezentacji odniosła się do kwestii związanych z modelowymi założeniami SCWEW dotyczących potencjału kadry szkół specjalnych, perspektyw realizacji projektu i płynącej z niego wartości dla środowiska lokalnego.

O pilotażowym wdrożeniu Modelu SCWEW mówiła dr Marta Bielawska – kierownik projektu Pilotażowe wdrożenie modelu Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą (SCWEW). Przedstawiła uczestnikom spotkania założenia konkursu grantowego oraz warunki przystąpienia do niego.

Z punktu widzenia planowanych przez SCWEW działań istotne jest powiązanie koncepcji SCWEW z propozycją PFRON dotyczących powołania regionalnych Centrów informacyjno-doradczych dla osób z niepełnosprawnością (CIDON), ideę której zaprezentował Krzysztof Kaca – zastępca dyrektora Departamentu ds. Polityki Regionalnej Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

W wystąpieniach przedstawicieli ORE i PFRON podkreślono, że działania realizowane w ramach SCWEW mogą być poszerzone o możliwość jednoczesnej realizacji programu PFRON, co pozwoli na pozyskanie dodatkowych środków finansowych oraz szersze wsparcie merytoryczne dla osób z orzeczoną niepełnosprawnością. Jednoczesna realizacja dwóch programów będzie miała istotny wpływ na poszerzenie katalogu wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami w regionie.

Wymianie informacji służyły zapisywane na czatach spotkań pytania i wątpliwości. Uczestnicy mieli możliwość dialogu, wyrażania opinii, ewentualnych sugestii w kontekście proponowanych zmian, wynikających z pilotażu Modelu SCWEW.

Podczas spotkań uczestnicy poznali przykłady praktycznych rozwiązań z zakresu współpracy szkół specjalnych ze szkołami ogólnodostępnymi w obszarze edukacji włączającej, realizowane w poszczególnych województwach. Przedstawione dobre praktyki pokazały różne sposoby wdrażania założeń edukacji włączającej, efektywnej współpracy pomiędzy szkołami specjalnymi a szkołami ogólnodostępnymi, a także duże zaangażowanie w te działania środowiska lokalnego i organizacji pozarządowych. Współpraca ta przynosi cenne rezultaty i pokazuje znaczenie podejmowania wspólnych działań i inicjatyw na rzecz wsparcia dzieci/uczniów ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi. Zwrócono uwagę, jak ważne jest budowanie poczucia bezpieczeństwa i właściwych relacji wszystkich zaangażowanych w ten proces osób.  Dostrzeżono znaczenie podejmowanych wspólnie działań i inicjatyw na rzecz wsparcia dzieci/uczniów ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi w najbliższym środowisku. Uczestnicy podkreślali rolę inkluzji na poziomie społecznym, podawano przykłady działań związanych z integracją społeczną. W Modelu SCWEW zakłada się rozwój edukacji włączającej także na poziomie edukacyjnym, związany z rozwijaniem rozwiązań metodycznych które umożliwią wsparcie nauczycieli różnych przedmiotów  w pracy ze zróżnicowaną grupą uczniów.

Z zaprezentowanych rozwiązań wynika, że najbardziej zaangażowane instytucje to: placówki specjalne i szkoły ogólnodostępne. Szkoły i placówki specjalne są zasobem w aspekcie wysokich kompetencji nauczycieli i specjalistów, oraz wyposażenia. Placówki te są otwarte na współpracę z przedszkolami i szkołami ogólnodostępnymi, przy świadomości różnic w wyposażeniu i warunkach organizacji kształcenia. Nauczyciele szkół ogólnodostępnych znają potrzeby w zakresie organizacji kształcenia zapewniającego rozwój wszystkich uczniów, rozumieją konieczność podnoszenia swoich kwalifikacji związanych z rozpoznawaniem i zaspokajaniem potrzeb uczniów ze zróżnicowanymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi.

Zaprezentowane podczas spotkań przykłady dobrych praktyk pokazują spójność założeń Modelu funkcjonowania SCWEW dotyczących potencjału kadry szkół specjalnych z już podejmowanymi działaniami i inicjatywami nauczycieli szkół specjalnych i szkół ogólnodostępnych. Ważnym aspektem zaproponowanych działań jest mocne osadzenie w potrzebach i zasobach lokalnych środowisk, z jednoczesną zapowiedzią możliwości pozyskania specjalistów, zakupu sprzętu i pomocy dydaktycznych, zgodnych z potrzebami przedszkoli i szkół ogólnodostępnych.

Podczas e-spotkań przewidziany został czas na dyskusję z uczestnikami. Do dyspozycji był również czat, na którym można było wyrażać swoje opinie, dzielić się refleksjami i zadawać pytania.

Zauważono, że realizacji założeń edukacji włączającej sprzyjają:

1. Troska o dzieci, uczniów, poszukiwanie najlepszych możliwości ich rozwoju.
2. Podejście kadry przedszkoli i szkół pełne zrozumienia i empatii dla dzieci i ich rodziców.
3. Partnerska współpraca między szkołami specjalnymi a ogólnodostępnymi. Docenianie wzajemnych korzyści z tej współpracy.
4. Twórcze poszukiwanie przestrzeni współpracy w środowisku, wykorzystywanie jego zasobów i pozyskiwanie partnerów itd.
5. Świadomość  potrzeb nauczycieli w zakresie organizacji kształcenia zapewniającego rozwój wszystkich uczniów.
6. Zrozumienie przez nauczycieli szkół ogólnodostępnych konieczności podnoszenia swoich kwalifikacji związanych z rozpoznawaniem i zaspokajaniem potrzeb uczniów ze zróżnicowanymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi.
7. Deklarowana gotowość do wzięcia udziału w projekcie konkursowym.

Zidentyfikowano następujące wyzwania:

1. Różne rozumienie koncepcji edukacji włączającej w środowisku edukacyjnym.
2. Niewystarczająca wiedza na temat wyników badań z zakresu edukacji włączającej i planowanych zmian, w tym działań międzyresortowych.
3. Obawy nauczycieli/specjalistów i kadry zarządzającej  szkół i placówek specjalnych dotyczące likwidacji tych placówek.
4. Zaniepokojenie nauczycieli/specjalistów i kadry zarządzającej szkół ogólnodostępnych wynikające z przewidywanych trudności w pracy z grupami ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi.
5. Wprowadzenie SCWEW jako nowej formy wsparcia postrzegane jest jako zagrożenie dla dotychczasowych sprawdzonych sposobów funkcjonowania szkół i placówek, a także instytucji wspierających.
6. Wykorzystanie przez nauczycieli zdobytych kwalifikacji w praktycznej pracy z uczniem.

W trakcie dyskusji poruszono kwestie:

• opisu konkretnych działań SCWEW i ich logistyki tak, by pokazać brak konfliktów interesów z innymi podmiotami
• monitorowania i ewaluacji SCWEW
• tworzenia przestrzeni do dyskusji o edukacji włączającej
• upowszechniania wyników badań dotyczących edukacji włączającej
• wykorzystania opracowanych materiałów, wskaźników efektywności i wniosków z prowadzonych badań
• bezpośredniej odpowiedzi na potrzeby przedszkoli i szkół ogólnodostępnych wynikające ze zwiększenia liczby uczniów (stan potwierdzony badaniami i danymi z SIO) ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi
• przejścia od incydentalnego wsparcia na rzecz wsparcia opartego na procesowym działaniu, od diagnozy i opracowania wniosków, poprzez zaplanowanie zindywidualizowanego wsparcia (rodzaju i formy zajęć, metod i technik pracy, sprzętu specjalistycznego, aranżacji przestrzeni) po monitorowanie i ewaluację.

Korzyści z powołania SCWEW jako nowego instrumentu wsparcia to m.in.:

1. Zapewnienie elastycznego wsparcia dostosowanego do konkretnych potrzeb osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin, w jednym miejscu (dzięki współpracy z PFRON).
2. Wzmocnienie kompetencji dydaktycznych i wychowawczych nauczycieli szkół ogólnodostępnych.
3. Wspieranie nauczycieli szkół ogólnodostępnych w zakresie metod pracy z grupą zróżnicowaną, właściwego doboru podręczników, przygotowania programów i adaptacji materiałów odpowiednich do potrzeb wszystkich uczniów oraz doboru i obsługi specjalistycznego sprzętu.
4. Możliwość wypożyczania sprzętu specjalistycznego oraz udostępnianie podręczników i materiałów edukacyjnych oraz pomocy dydaktycznych do pracy z dziećmi/uczniami ze zróżnicowanymi potrzebami.
5. Prowadzenie modelowych zajęć specjalistycznych, lekcji otwartych i superwizji w przedszkolu i szkole ogólnodostępnej lub w SCWEW.
6. Możliwość współprowadzenia zajęć edukacyjnych w oddziale klasowym lub grupie przez nauczycieli i specjalistów SCWEW we współpracy odpowiednio z nauczycielami/specjalistami przedszkola i szkoły ogólnodostępnej – wymiana skutecznych technik i metod pracy w grupie uczniów.
7. Organizowanie szkoleń specjalistycznych we współpracy z placówkami doskonalenia nauczycieli, uczelniami, poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, instytucjami działającymi na rzecz dziecka i rodziny.
8. Pilotażowe sprawdzenie sposobu koordynowania działań w zakresie edukacji włączającej (koordynator edukacji włączającej i współpracy ze SCWEW).
9. Bezpośrednia, udzielana szybko pomoc nauczycielom i rodzicom w rozpoznaniu/diagnozie potrzeb i organizacji wsparcia dla ucznia.
10. Możliwość wykorzystania rozwiązań sprawdzonych w lokalnych działaniach na rzecz inkluzji.
11. Zapewnienie finansowania działań w okresie pilotażu.
12. Funkcjonowanie sieci SCWEW:

• współpraca z Centrum Koordynującym,
• wspólne podejmowanie wspólnych działań z wykorzystaniem zasobów 16 SCWEW,
• współpraca ze środowiskiem akademickim.

13. Wypracowanie w pilotażu nowej jakości − sprawdzone rozwiązania będą rekomendowane oraz zaimplementowane do praktyki edukacyjnej.

Koncepcja SCWEW pozwala na kontynuowanie rozwiązań już istniejących w środowisku edukacyjnym, w którym dobra praktyka współpracy pomiędzy przedszkolami/szkołami i placówkami specjalnymi a przedszkolami/szkołami ogólnodostępnymi jest już z powodzeniem realizowania. Model SCWEW zakłada współpracę w środowisku lokalnym.

Dziękujemy za aktywność, ożywioną dyskusję i zapraszamy do zapoznania się z przygotowanymi już odpowiedziami dotyczącymi Modelu SCWEW i jego pilotażowego wdrożenia oraz do zadawania kolejnych pytań poprzez adres e-mail: pytaniaodpowiedziscwew@ore.edu.pl