Budowa skoordynowanego systemu pomocy specjalistycznej opartej na Specjalistycznych Centrach Wspierających Edukację Włączającą

Budowa skoordynowanego systemu pomocy specjalistycznej opartej na Specjalistycznych Centrach Wspierających Edukację Włączającą

29 lipca 2024

Materiały do pobrania

Przestrzeń adresowana do środowiska edukacyjnego, zainteresowanego koncepcją i funkcjonowaniem Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą (SCWEW). Zapraszamy do zapoznania się z publikacjami i materiałami filmowymi wypracowanymi w projekcie „Opracowanie modelu funkcjonowania SCWEW” oraz zweryfikowanymi przez 23. SCWEWy w ramach  realizacji projektu „Pilotażowe wdrożenie modelu SCWEW”.

Znajdziecie tu Państwo propozycje rozwiązań z zakresu pracy z grupą/klasą zróżnicowaną, realizacji specjalistycznego wsparcia przez SCWEW na rzecz nauczycieli i specjalistów w przedszkolach, szkołach ogólnodostępnych oraz wyniki ewaluacji działań SCWEW.

Model funkcjonowania SCWEW

Raporty – monitorowanie i ewaluacja SCWEW 

Publikacje

Materiały merytoryczne

Nagrania filmowe

Materiały promocyjne

3 lipca 2025

Dostępna edukacja – od monitorowania rozwoju dziecka na podstawie oceny funkcjonalnej do wsparcia z udziałem SCWEW

30 czerwca w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej (APS) w Warszawie odbyło się seminarium, którego tematem było monitorowanie rozwoju dziecka w wieku 3–6 lat na podstawie oceny funkcjonalnej, prowadzonej podczas codziennych aktywności w przedszkolu, z wykorzystaniem narzędzi Skali – Skrirning Rozwoju Małego Dziecka (SRMD).

Zostały zaprezentowane założenia i działania zaplanowane przez APS w ramach wspomagania rozwoju dzieci do ukończenia wychowania przedszkolnego. Projekt „Skrining Rozwoju Małego Dziecka (SRMD) w edukacji przedszkolnej” jest realizowany do 31 grudnia 2025 r. Stanowi kontynuację działań Ministerstwa Edukacji Narodowej na rzecz zapewnienia efektywnej i dostępnej edukacji dla wszystkich dzieci i uczniów.

W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz środowiska akademickiego i edukacyjnego, w tym ekspertki projektu „Budowa skoordynowanego systemu pomocy specjalistycznej opartego na Specjalistycznych Centrach Wspierających Edukację Włączającą”.

Podczas otwarcia seminarium prorektor ds. rozwoju i współpracy z otoczeniem dr hab. Danuta Uryga, prof. APS, przedstawiła cele projektu w kontekście adekwatnego wsparcia dzieci i budowania dostępnej szkoły.

W wystąpieniu podsekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej Izabeli Ziętki wybrzmiało, że kluczem do dostępnej edukacji dla każdego dziecka jest wsparcie. Działania wspierające należy podejmować jak najwcześniej, aby przynosiły jak najlepsze rezultaty. Należy zatem obserwować rozwój dziecka, wykorzystując narzędzia dostosowane do jego wieku i aktywności. Istotne jest stosowanie oceny funkcjonalnej, która umożliwia budowanie wsparcia adekwatnego do potrzeb dzieci i uczniów.

Kontekst zmian nakreśliła dyrektor Departamentu Edukacji Włączającej w MEN Elżbieta Neroj. Przedstawiła całościowe ujęcie podejmowanych obecnie działań. Zaznaczyła, że celem pozostaje stworzenie szkoły, która będzie dostępna dla wszystkich dzieci i młodzieży oraz zapewni warunki do ich optymalnego rozwoju. Istotnym elementem dostępności edukacji pozostaje efektywne działanie, które należy rozpatrywać w odniesieniu zarówno do bezpośredniego wsparcia dziecka i jego rodziny, jak również doskonalenia kompetencji kadry. Ważną rolę w optymalizacji wsparcia pełnią specjalistyczne centra, których oferta jest dostosowana do potrzeb, a ponadto ma na celu wzmacnianie kompetencji nauczycieli i specjalistów w obszarach wynikających z diagnozy przeprowadzonej w przedszkolu i szkole. Tym samym działania SCWEW wpisują się w budowanie dostępnej edukacji.

W tym kontekście ważne było wystąpienie głównego specjalisty w Wydziale – Centrum Koordynującym SCWEW Katarzyny Tyczki. Przedstawiła ona zadania Centrum Koordynującego w zakresie wsparcia specjalistycznych centrów, jak również przygotowywane rozwiązania dla edukacji.

W odniesieniu do oceny funkcjonalnej w wystąpieniach prelegentów wybrzmiało, że jej wyniki pozwalają na wspieranie indywidualnego rozwoju dziecka. Ważną funkcję pełni także wczesne wspomaganie rozwoju – rozpoznanie i udzielanie wsparcia w trakcie bezpośredniej pracy z dzieckiem jeszcze przed rozpoczęciem edukacji szkolnej. Skrining Rozwoju Małego Dziecka to istotny element budowania kompleksowych rozwiązań wspierających rozwój dzieci od najmłodszych lat.

Należy zaznaczyć, że SRMD koncentruje się na funkcjonowaniu dziecka w kilku obszarach, takich jak uczenie się i stosowanie wiedzy, zachowania społeczne, porozumiewanie się, aktywność ruchowa i dbanie o siebie. Szczegółowo omówił je koordynator projektu dr Radosław Piotrowicz. Skrining to narzędzie wstępnej weryfikacji, które umożliwia wczesne reagowanie i wychwycenie nieprawidłowości w funkcjonowaniu dziecka, co pozwala dostosować zajęcia w taki sposób, aby stymulowały jego rozwój. Wstępna obserwacja daje podstawę do skorzystania z różnych form pomocy specjalistycznej, ale też do wsparcia w trakcie bieżącej pracy. Dr Piotrowicz podkreślił wagę wpływu na rozwój dziecka działań prowadzonych w trybie codziennej aktywności.

Projekt realizowany przez APS obejmie wizytatorów kuratoriów oświaty, doradców metodycznych wojewódzkich ośrodków doskonalenia nauczycieli, koordynatorów wiodących ośrodków koordynacyjno-rehabilitacyjnych, koordynatorów powiatowych, tj. pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych i placówek przedszkolnych. Zapewni szkolenia dotyczące monitorowania rozwoju dziecka. W ramach projektu zostanie także przeprowadzona walidacja kwestionariuszy SRMD. To kolejny krok w budowaniu dostępnych rozwiązań dla edukacji. Gdy myślimy o optymalnych warunkach do rozwoju każdego dziecka i ucznia, powinniśmy zacząć od początku – czyli od najmłodszych lat. Uważność i obserwacja oparta na założeniach oceny funkcjonalnej to krok do zapewnienia właściwego wsparcia i możliwość rozwijania indywidualnego potencjału przez każde dziecko.

Ocena funkcjonalna w rozumieniu całościowego spojrzenia na ucznia umożliwia podejmowanie adekwatnych, ukierunkowanych działań, bazowanie na potencjale i wspieranie w obszarach tego wymagających. W szerszym kontekście to również doskonalenie kompetencji kadr, które bezpośrednio pracują z dziećmi i młodzieżą. Takie systemowe spojrzenie na dostępną edukację dla wszystkich projektuje Ministerstwo Edukacji Narodowej. Częścią tego rozwiązania będą specjalistyczne centra.

#FunduszeUE #FunduszeEuropejskie #SCWEW #ORE

3 lipca 2025

Aktualizacja Regulaminu konkursu grantowego – Karta oceny formalnej

Regulamin II edycji konkursu grantowego dotyczącego utworzenia Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą (SCWEW) został zmodyfikowany w zakresie załącznika nr 7 – Karta oceny formalnej.

Zmiana dotyczy sposobu weryfikacji kryterium formalnego nr 18: „Czy we wniosku grantowym zadeklarowano udział osoby pełniącej funkcję lidera w szkoleniach zaplanowanych dla liderów oraz udziału pięciu osób w szkoleniach dla liderów i ekspertów SCWEW?”. Dopuszczone zostały: jednorazowe przekazanie oświadczenia przez wnioskodawcę, jako element uzupełnienia wniosku, i możliwość poprawy wniosku na kolejnym etapie oceny – w razie braku stosownej deklaracji lub wątpliwości eksperta oceniającego.

Zmiana nie wpływa na zasady aplikowania w konkursie, w tym na formularz wniosku. Zmiana nie dyskryminuje żadnego z wnioskodawców.

#FunduszeUE #FunduszeEuropejskie #SCWEW #ORE

27 czerwca 2025

O zdrowiu psychicznym dzieci i młodzieży oraz szkolnym dobrostanie

W ostatnich latach problematyka zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży stała się jednym z najważniejszych wyzwań stojących przed współczesną szkołą. Coraz więcej badań i raportów potwierdza skalę kryzysu, z jakim zmagają się młodzi ludzie, a także potrzebę systemowego wsparcia ze strony instytucji edukacyjnych. Ministerstwo Edukacji Narodowej dostrzegło wagę problemu, dlatego uczyniło zdrowie psychiczne uczniów jednym z priorytetów polityki oświatowej na rok szkolny 2025/2026.

Raport Fundacji Unaweza „Młode Głowy” z 2023 roku ukazuje dramatyczny obraz stanu psychicznego młodzieży. Z danych wynika, że ponad 80 proc. młodych osób nie radzi sobie z codziennym stresem, a 70 proc. nigdy nie skorzystało ze wsparcia psychologa. Co gorsza, niemal połowa uczniów ma skrajnie niską samoocenę, a blisko jedna trzecia wykazuje symptomy depresji. Te problemy wpływają nie tylko na komfort życia, lecz również na zdolność do nauki i budowania relacji społecznych. Więcej informacji można znaleźć w raporcie MŁODE GŁOWY. Otwarcie o zdrowiu psychicznym. Raport z badania dotyczącego zdrowia psychicznego.

Niepokojący jest również stan psychiczny nauczycieli, którzy pełnią kluczową funkcję w systemie wsparcia młodzieży. Z ogólnopolskiego badania dobrostanu zawodowego nauczycieli, przeprowadzonego przez Librus we współpracy z dr. Mateuszem Paligą, wynika, że ponad 67 proc. nauczycieli doświadcza wyczerpania zawodowego, a ponad połowa odczuwa chroniczny stres. To pokazuje, że skuteczna pomoc uczniom nie będzie możliwa bez jednoczesnego zadbania o dobrostan kadry pedagogicznej.

W odpowiedzi na te wyzwania coraz większą rolę odgrywają Specjalistyczne Centra Wspierające Edukację Włączającą (SCWEW). Są to zespoły ekspertów, które wspierają szkoły w tworzeniu środowiska sprzyjającego zdrowiu psychicznemu. Ich działania obejmują między innymi konsultacje dla nauczycieli i rodziców, szkolenia, superwizje, a także pomoc w opracowaniu strategii przeciwdziałania przemocy i wykluczeniu. Dzięki współpracy między innymi z lokalnymi poradniami i placówkami zdrowia psychicznego SCWEW pełnią funkcję koordynatora różnych form pomocy.

Tematyka zdrowia psychicznego była obecna w działaniach specjalistycznych centrów od samego początku. Rozumieliśmy wagę tego zagadnienia w kontekście budowania otwartej szkoły, w której dobrostan wszystkich członków wspólnoty szkolnej zajmuje istotne miejsce. Podczas realizacji pilotażowego wdrożenia modelu SCWEW odbyła się konferencja „Zdrowie psychiczne wyzwaniem naszych czasów. Rola SCWEW we wspieraniu dzieci i młodzieży z problemami psychicznymi”. Naszym celem było pokazanie wyzwań współczesnej szkoły, wynikających z funkcjonowania uczniów, na podstawie badań naukowych i doświadczenia nauczycieli, a także określenie roli specjalistycznych centrów w tym obszarze wsparcia.

Podczas tej konferencji dr Wiesław Poleszak zwrócił uwagę na niepokojące symptomy zaburzeń psychicznych u uczniów, takie jak wycofanie, spadek motywacji czy obniżony nastrój. Podkreślił jednocześnie, jak istotne są czynniki ochronne: relacje z rówieśnikami, wsparcie ze strony dorosłych, poczucie przynależności oraz bezpieczeństwo emocjonalne w szkole (nagranie wykładu dr. Wiesława Poleszaka Zaburzenia zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży – symptomy i przeciwdziałanie, zapis od 2:28 do 3:11).

Kolejnym ważnym głosem w ogólnopolskiej dyskusji na temat zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży były wypowiedzi przedstawicieli Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą z Krakowa, Ropczyc, Wrocławia i Brzegu Dolnego. Ich doświadczenia pokazały, że skuteczne działania nie muszą być wyłącznie domeną centralnych instytucji – realna zmiana może i powinna zaczynać się lokalnie (nagranie wystąpień liderów SCWEW, zapis od 5:16 do 6:07).

Działania SCWEW to nie tylko teoria, lecz również konkretne przykłady dobrej praktyki. W wielu szkołach powstają tzw. pokoje wyciszenia, organizowane są grupy wsparcia dla nauczycieli, a także konsultacje indywidualne dla rodziców. Specjalistyczne centra budują sieci współpracy między placówkami edukacyjnymi i stanowią inspirację do działań na rzecz zdrowia psychicznego   całej Polsce.

Podsumowując, troska o zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży nie może być już marginalizowana. Potrzebujemy systemowych rozwiązań, takich jak SCWEW, które łączą działania edukacyjne, terapeutyczne i społeczne. Szkoła przyszłości musi być miejscem nie tylko zdobywania wiedzy, lecz także przestrzenią wspierającą rozwój emocjonalny i psychiczny każdego ucznia i nauczyciela.

W projekcie „Opracowanie Modelu funkcjonowania SCWEW” zostały wypracowane materiały z zakresu superwizji i pracy z osobami dorosłymi, mogące stanowić wsparcie w budowaniu dobrostanu:

  1. Anna Rutkowska, Formy pracy SCWEW w tym superwizje i zajęcia modelowe,
  2. Izabela Juszkiewicz, Rozwijanie kompetencji z zakresu szkolenia osób dorosłych,
  3. Anna Rutkowska, Okiem superwizora, czyli dlaczego warto spojrzeć na swoją pracę innym okiem,
    oraz publikacja dotycząca zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży:
  4. Izabela Juszkiewicz, Malwina Socha, Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w przedszkolu/szkole w sytuacji kryzysu.

#FunduszeUE #FunduszeEuropejskie #SCWEW #ORE

27 czerwca 2025

O szkole dostępnej dla wszystkich podczas spotkania z wojewódzkimi koordynatorami sieci

24 czerwca w siedzibie Instytutu Badań Edukacyjnych – Państwowego Instytutu Badawczego odbyło się spotkanie wojewódzkich koordynatorów sieci w ramach projektu „Szkoła dostępna dla wszystkich”. W działania projektowe zostały włączone placówki doskonalenia nauczycieli w całej Polsce. Rolą koordynatorów jest współpraca z nauczycielami specjalistami – doradcami ds. dostępności uczenia się, która opiera się na modelu konsultacyjnym, wzajemnym mentoringu i wymianie doświadczeń.

W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele środowiska edukacyjnego i wojewódzcy koordynatorzy sieci. Ośrodek Rozwoju Edukacji reprezentowali pracownicy Wydziału Centrum Koordynującego SCWEW, Wydziału Edukacji Włączającej i projektu „Opracowanie rozwiązań zapewniających dostęp do wysokiej jakości zindywidualizowanego i spersonalizowanego doradztwa metodycznego”. Projekt SCWEW reprezentowały Agnieszka Charzyńska i Sylwia Herod.

Tematem przewodnim spotkania była rola placówek doskonalenia nauczycieli w upowszechnianiu praktyk włączających. Podsumowano lokalne działania wspierające nauczycieli specjalistów w realizacji zadań projektowych. Przedstawiono wnioski wojewódzkich koordynatorów sieci z pracy doradczej i konsultacyjnej na rzecz wsparcia uczniów o zróżnicowanych potrzebach edukacyjnych. Omówiono także koncepcję profesjonalnych wspólnot uczących się (PLC) oraz wypracowanie strategii wspierania szkół w budowaniu i rozwijaniu kultury współpracy nauczycielskiej, ukierunkowanej na poprawę efektów uczenia się wszystkich uczniów.

W dyskusji i prezentacjach podkreślono, że celem podejmowanych działań jest wzmocnienie nauczycieli specjalistów poprzez konsultacje, doradztwo i superwizje bieżącej pracy z uczniami. Efekt to pogłębienie kompetencji i wdrożenie do praktyki strategii oddziaływań zapewniających dostępność edukacji dla wszystkich uczniów.

W trakcie spotkania omówiono interwencje, czyli oddziaływania edukacyjno-specjalistyczne wobec uczniów i rodziców oraz zespołu nauczycieli przedszkola lub szkoły. Interwencje obejmują kluczowe obszary funkcjonowania szkoły. W ich ramach zostały przygotowane materiały dla nauczycieli specjalistów w związku z pełnieniem funkcji doradców dostępności uczenia (DDU). Doradcy mają za zadanie wspierać nauczycieli w rozwoju ich kompetencji w zakresie szeroko rozumianej dostępności edukacji. W czasie trwania projektu nauczyciele i specjaliści oraz rodzice uczniów korzystali ze wsparcia w postaci konsultacji udzielanych przez specjalistów merytorycznych.

Dostrzegamy zbieżność działań podejmowanych w ramach „Szkoły dostępnej dla wszystkich” z zadaniami realizowanymi przez SCWEW. Wspólnymi adresatami naszych działań pozostają nauczyciele i specjaliści z przedszkoli i szkół. Celem jest wzmocnienie kompetencji kadry i jej bezpośrednie wsparcie. Dlatego też materiały i rozwiązania wypracowane w projekcie „Szkoła dostępna dla wszystkich” mogą być cenną pomocą dla działań specjalistycznych centrów. Obszary wsparcia są określane w przypadku „Szkoły dostępnej dla wszystkich” na podstawie wcześniejszych analiz, natomiast w projekcie SCWEW mają charakter procesowy i są ustalane na podstawie zindywidualizowanej diagnozy potrzeb przedszkola lub szkoły. Podążamy równoległymi ścieżkami. Jesteśmy blisko nauczycieli, szkoły i codziennych wyzwań wynikających z pracy ze zróżnicowanymi zespołami. Podobnie widzimy szkołę: jako miejsce otwarte i zróżnicowane. Jej unikatowa wartość to szkolny klimat, w którym kluczowy jest dobrostan całego środowiska. Aby go wspierać, zarówno w projekcie „Szkoła dostępna dla wszystkich”, jak i w SCWEW wzmacniamy kompetencje kadry i budujemy przestrzeń, w której każdy uczeń może rozwijać swój indywidualny potencjał. Taką szkołę przyszłości projektujemy i budujemy.

#FunduszeUE  #FunduszeEuropejskie  #SCWEW  #ORE

24 czerwca 2025

Edukacja zdrowotna – krok w stronę świadomego pokolenia

Od września 2025 r. do polskich szkół trafi nowy przedmiot – edukacja zdrowotna. To odpowiedź na pogłębiające się problemy zdrowotne dzieci i młodzieży. Zamiast przekazywać encyklopedyczną wiedzę, nowy przedmiot będzie rozwijał praktyczne kompetencje i postawy sprzyjające zdrowemu i świadomemu stylowi życia

Dlaczego edukacja zdrowotna?

Dane z raportów Narodowego Funduszu Zdrowia i Rzecznika Praw Dziecka są alarmujące: coraz więcej dzieci i młodzieży zmaga się z nadwagą, uzależnieniem od telefonu, depresją czy zaburzeniami lękowymi. Pogarsza się też ogólna kondycja fizyczna i odporność psychiczna młodych ludzi. Wobec tej rzeczywistości Ministerstwo Edukacji Narodowej postawiło na przedmiot, który ma rozwijać praktyczne kompetencje.

Program edukacji zdrowotnej będzie obejmował profilaktykę zdrowotną, edukację relacyjną i seksualną (z uwzględnieniem wieku i rozwoju ucznia), profilaktykę uzależnień (również behawioralnych), zdrowie psychiczne, higienę cyfrową i społeczną, pierwszą pomoc przedmedyczną oraz podstawy zdrowia publicznego. Uczniowie nauczą się rozpoznawać emocje, wyrażać empatię, komunikować się z otoczeniem, radzić sobie ze stresem i stosować techniki relaksacyjne. Będą także ćwiczyć udzielanie pomocy w nagłych wypadkach oraz poznają znaczenie szczepień i systemów opieki zdrowotnej.

Edukacja zdrowotna a SCWEW  

Nowy przedmiot wpisuje się w działania specjalistycznych centrów wspierających edukację włączającą, które mają wspomagać szkoły w dostosowywaniu treści do potrzeb uczniów z różnymi trudnościami. Dzięki współpracy nauczycieli edukacji zdrowotnej z ekspertami SCWEW możliwe będzie prowadzenie zajęć uwzględniających indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne uczniów, co czyni nowy przedmiot narzędziem wzmacniania edukacji inkluzyjnej.

Współpraca nauczycieli nowego przedmiotu i ekspertów SCWEW otwiera przestrzeń dla działań inkluzyjnych nie tylko formalnie zadeklarowanych, ale też realnie wdrażanych w klasie. Dzięki temu możliwe będzie prowadzenie zajęć uwzględniających możliwości, tempo rozwoju i potrzeby wszystkich uczniów.

Jeśli edukacja zdrowotna zostanie właściwie wdrożona, ma szansę stać się czymś więcej niż kolejnym punktem w planie lekcji. Może być impulsem do zmiany kultury szkoły na bardziej refleksyjną, wrażliwą i wzmacniającą potencjał każdego ucznia. To nie tylko edukacyjna nowość, ale też strategiczna inwestycja w przyszłość młodych ludzi, szkół i całego społeczeństwa.

#FunduszeUE #FunduszeEuropejskie #SCWEW #ORE

Ośrodek Rozwoju Edukacji realizuje projekty dofinansowane z funduszy europejskich w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój oraz Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa