Źródło: imz.plWarsztaty online „Europejsko-regionalne dostosowanie umiejętności w sektorze stalowym”, zorganizowane i moderowane przez Sieć Badawczą Łukasiewicz – Instytut Metalurgii Żelaza, odbyły się 18 kwietnia 2023 roku. Uczestniczyli w nich przedstawiciele hut, organizacji pozarządowych, uczelni wyższych oraz regionalnych i ogólnokrajowych instytucji oświatowych.
Problem niedoboru kadr dla przemysłu dotyczy większości krajów unijnych. W związku z tym Komisja Europejska, w ramach programu ERASMUS+, przygotowuje plany działania na rzecz nowych umiejętności (tzw. Blueprints) w różnych sektorach gospodarki europejskiej, w aspekcie rewolucji Przemysłowej 4.0. Jeden z europejskich projektów – Plan Działania na Rzecz „Nowych Umiejętności w Przemyśle Stalowym” (Blueprint): Zrównoważona Strategia i Program Rozwoju Umiejętności Wynikające z Potrzeb Europejskiego Przemysłu Stalowego (ESSA) – dotyczy przygotowania i doskonalenia kadr dla sektora stalowego w odniesieniu do zbliżającej się rewolucji przemysłowej 4.0: WORK 4.0 dla STEEL 4.0. Realizowany jest przez międzynarodowe konsorcjum, w skład którego wchodzi Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Metalurgii Żelaza im. Stanisława Staszica.
W ramach tego projektu prowadzone są warsztaty w poszczególnych krajach Unii Europejskiej (UE). Ich celem jest stworzenie regionalnych ekosystemów szkoleniowych, które mogłyby wspomóc proces kształcenia zawodowego w branży hutniczej z wykorzystaniem wyników projektu Europejskiej Agendy Umiejętności Stalowych (ESSA). Warsztaty kontynuujące projekt, po jego zakończeniu, mogą być organizowane pod egidą ESSA w wielu krajach.
Kwietniowa edycja warsztatów stanowiła rozwinięcie problematyki podjętej przez projekt. Prezentacje dotyczyły uchodźców z Ukrainy i ich integracji w Europie oraz ich zatrudniania w polskim sektorze stalowym, kształcenia uczniów z Ukrainy w polskim systemie edukacji, a także podsumowania listopadowej (22.11.2022 r.) edycji warsztatów z przedstawicielami przedsiębiorstw hutniczych.
Według Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców (UNHCR) ponad 4,8 mln ukraińskich uchodźców zarejestrowało się w programach tymczasowej ochrony w Europie – w Polsce jest 1 563 386 „uchodźców pod opieką państwa”, którzy otrzymali numer PESEL (dane na dzień 21 lutego 2023 r.).
Wśród państw UE pod względem liczby uchodźców przybyłych z Ukrainy Polska jest na pierwszym miejscu, zaś na kolejnych miejscach są: Niemcy, Czechy, Włochy, Hiszpania (dane na dzień 14.03.23 r.). Z ochrony czasowej w Polsce korzystają głównie kobiety i dzieci.
Przed wybuchem wojny w Polsce pracowało około 1,5 mln obywateli Ukrainy, lecz wojna ograniczyła ich zatrudnianie w branżach zdominowanych przez mężczyzn tzn. w branży budowlanej, logistycznej, transportowej. W 2022 roku Ukraińcy podejmowali pracę jako: kierowcy samochodów – ciężarowych, osobowych, dostawczych; kucharze; robotnicy; murarze; pomoce i sprzątaczki – biurowe, hotelowe; ręczni pakowacze; znakowacze; robotnicy pracujący przy przeładunku towarów; robotnicy wykonujący prace proste – w budownictwie, w przemyśle; betoniarze; betoniarze zbrojarze; cieśle; stolarze budowlani; elektrycy budowlani; kontrolerzy procesów przemysłowych; malarze budowlani; masarze; przetwórcy ryb; monterzy; operatorzy maszyn, tynkarze. Ukraińcy bardzo rzadko zatrudniają się w sektorze stalowym, co prawdopodobnie wynika z tego, że mężczyźni nie mogą emigrować ze względu na obowiązek służby wojskowej.
Na podstawie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy[1] zatrudnienie podjęło 977 tys. osób (dane z lutego 2023 r.). Na rynku pracy barierami dla Ukraińców są brak znajomości języka polskiego oraz wymagania polskiej certyfikacji kwalifikacji zawodowych. Z tego powodu pracują w zawodach deficytowych, wykonują prace proste pomimo wykształcenia i wysokich kwalifikacji.
Polska szkoła przyjęła uczniów z Ukrainy, co wymagało (i nadal) wymaga dostosowania obowiązujących przepisów prawnych, jak również przygotowania infrastrukturalnego i kadrowego. Warunkiem ich integracji ze społecznością szkolną i efektywnego prowadzenia procesu dydaktycznego jest nauka języka polskiego. Profesjonalne wsparcie psychologiczne jest dla nich niezbędne.
Według Systemu Informacji Oświatowej (SIO) Ministerstwa Edukacji i Nauki, w polskich szkołach i przedszkolach jest 187,9 tys. dzieci i młodzieży z Ukrainy – najwięcej w województwie mazowieckim, śląskim i dolnośląskim; najwięcej w Warszawie, Wrocławiu i Krakowie. Do szkół ponadpodstawowych uczęszcza 27,2 tys., w tym około 8 tys. uczy się w technikum, około 3 tys. – w branżowej szkole I stopnia, 12 osób – w szkołach branżowych II stopnia, około 5,9 tys. w szkołach policealnych (dane na dzień 14 lutego 2023 r.).
W województwie śląskim w szkołach ponadpodstawowych jest 2 489 uczniów z Ukrainy, z których w zawodach szkolnictwa branżowego kształci się 343 uczniów w branżowej szkole I stopnia; 945 – w technikum, w tym 145 uczniów jest w oddziałach przygotowawczych (dane z kwietnia 2023 r.).
Należy podkreślić, że Ukraińcy korzystają z nauki i opieki we wszystkich typach publicznych przedszkoli i szkół do ukończenia 18 lat lub do ukończenia szkoły ponadpodstawowej na warunkach dotyczących obywateli polskich. Obowiązkowemu rocznemu przygotowaniu przedszkolnemu, obowiązkowi szkolnemu, obowiązkowi nauki w rozumieniu prawa polskiego nie podlegają pobierający naukę w ukraińskim systemie oświaty z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość. Trudno powiedzieć, czy ukraińscy uczniowie uczący się zdalnie zostaną dobrze przygotowani do wejścia na polski rynek pracy oraz do udziału w odbudowaniu własnego kraju.
Podsumowując, należy uznać kwietniowe warsztaty jako początek dyskusji na temat promocji sektora hutniczego, kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego na różnych poziomach dla potrzeb tego sektora oraz przygotowania ofert pracy dla kandydatów z Ukrainy w sektorze stalowym.
[1] Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Dz.U. poz. 583, ze zm.
