Kongres Rozwoju Systemu Edukacji, zorganizowany przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji (FRSE), odbył się 10 września 2018 r. na PGE Stadionie Narodowym w Warszawie. Jego ideą było podkreślenie wpływu jakości kształcenia na poziom kompetencji Polaków i ich konkurencyjność na rynku pracy.
Wystąpienia otwierające Kongres wygłosili Anna Zalewska, Minister Edukacji Narodowej, oraz Paweł Poszytek, dyrektor generalny FRSE.
Anna Zalewska podkreśliła, że doskonalenie zawodowe nauczycieli jest istotnym wyzwaniem stojącym przed polskim systemem edukacji. Nauczyciel powinien przekazywać swoim uczniom nabyte umiejętności. Dla uczniów, posiadających coraz więcej kompetencji zdobytych w procesie edukacji formalnej oraz pozaformalnej i nieformalnej, być mistrzem.
Paweł Poszytek, nawiązując do tematyki Kongresu, wpisującej się w działalność Fundacji, powitał gości, prelegentów i uczestników, wśród których byli decydenci mający wpływ na reformowanie systemu edukacji w Polsce, eksperci, nauczyciele, edukatorzy.
Podczas trzech kolejnych części kongresu poruszono następujące zagadnienia: ludzie i ich potencjał, pracownik w czasach rewolucji oraz wyzwania przyszłości.
Ludzie i ich potencjał
Edukacja formalna jest ważna, gdyż stanowi podstawę dla procesu edukacji trwającego przez całe życie. Jest on konieczny ze względu na przyspieszenie cywilizacyjne obejmujące wszystkie sfery życia, a także wysoki stopień złożoności problemów zawodowych i społecznych wymagający łączenia wiedzy z wielu dziedzin, łączenia kompetencji ogólnych i zawodowych. Przedstawiona klasyfikacja kompetencji i ich charakterystyka została uzupełniona o wyniki badań nad kompetencjami przyszłości. Do kompetencji przyszłości zaliczono kompetencje:
- ogólne np. możliwie najwyższy poziom kompetencji informatycznych;
- ogólnozawodowe, wspólne dla grup zawodów, np. projektowanie;
- zawodowe, mające charakter obszarowy;
- specyficzne zawodowe związane z możliwością transformacji umiejętności zawodowych oraz z integracją wiedzy i umiejętności zawodowych z różnych obszarów (branż);
- ogólne społeczne, np. organizacja pracy własnej;
- specyficzne społeczne, np. umiejętność uczenia się.
Unia Europejska zwraca uwagę na odpowiednie wykształcenie i wychowanie, w tym na nabywanie kompetencji miękkich i systemu wartości. Inwestuje w nauczanie oparte na dobrej praktyce i dawaniu dobrego przykładu, umożliwia współpracę i socjalizację w innym środowisku.
Zaprezentowano wyniki badań, prowadzonych przez FRSE, na temat kompetencji nauczyciela, mierzenia zakresu i jakości współpracy miedzy środowiskiem akademickim a otoczeniem gospodarczym oraz losów stypendystów programów Erasmus i Erasmus+. Warto zaznaczyć, że zdaniem ponad 80% korzystających z Erasmusa miał on pozytywny wpływ na rozwój ich kompetencji i umiejętności.
Pracownik w czasach rewolucji
Uczestnicy debaty „Zawód i jego przyszłość” podkreślili potrzebę dobrego kształcenia zawodowego, pozwalającego na wzięcie przez ucznia odpowiedzialności podczas wykonywania zadań zawodowych. Dziś praca człowieka jest ograniczana coraz częściej do programowania komputera jako urządzenia służącego do sterowania maszynami lub urządzeniami. Postęp technologiczny przyczynia się do powstawania nowych zawodów. Pracownicy muszą stale uczyć się, dostosowywać się do zachodzących zmian. Podobnie nauczyciele powinni intensywnie dokształcać się, a także aktualizować, modyfikować programy nauczania dla zawodów w celu wyposażenia uczniów w wiedzę i umiejętności zgodne z potrzebami rynku pracy.
W edukacji z opóźnieniem uwzględnia się przemiany zachodzące w gospodarce, dlatego wyzwaniem dla szkoły jest przewidywanie pożądanych kompetencji absolwentów oraz posiadanie kadry pedagogicznej przygotowanej do ich rozwijania i odpowiednio wyposażonej bazy dydaktycznej. W związku z tym role i zadania nauczycieli i doradców zawodowych w zakresie samodzielnego i aktywnego kształtowania przez uczniów ich drogi edukacyjnej i zawodowej są nie do przecenienia.
Uczestnicy debaty „Nowa gospodarka w oczach nowych pracodawców” zwrócili uwagę na cenione przez współczesny biznes umiejętności i postawy pracowników, takie jak: innowacyjne myślenie, uczenie się na błędach, praca projektowa, pozyskiwanie informacji, organizacja własnej pracy, współpraca w zespole, zarządzanie czasem, adaptacja do nowego (np. nowych obowiązków), nieustanne nabywanie nowej wiedzy i umiejętności – zdobywanie wiedzy w praktyce, zaangażowanie, budowanie zaufania, szacunek dla innych.
Wyzwania przyszłości
Cyfryzacja społeczeństwa i gospodarki wiąże się z dominacją rozwiązań technologii informacyjnej i komunikacyjnej w życiu codziennym i w pracy. Współczesne osiągnięcia naukowo-techniczne powodują z jednej strony wzrost standardów i komfortu życia, a z drugiej – coraz bardziej uzależniają człowieka od rozwiązań technicznych. Kompetencje cyfrowe, stanowiące podstawę do optymalnego funkcjonowania w społeczeństwie cyfrowym, trzeba więc kształtować na każdym poziomie edukacji, u osób w każdym wieku. Zaliczamy do nich zarówno kompetencje twarde, np. zarządzanie bezpieczeństwem danych w sieci, jak i miękkie, np. chronienie się przed cyberbullingiem.
Gdy otaczająca rzeczywistość ulega nieustannie dynamicznym zmianom, ludzie czują się coraz bardziej zagubieni i zdezorientowani. Konieczne staje się określenie tego co stałe, ponadczasowe. Przyszłość będzie należeć do obywateli świadomych, mądrych, aktywnych i odpowiedzialnych, posiadających kompetencje: aksjologiczne (np. zdolność racjonalnego odnoszenia się do rzeczy, do innych ludzi i do samego siebie), społeczne (np. tolerancja), obywatelskie (np. aktywne obywatelstwo).
Jednym z priorytetów nowego unijnego programu edukacyjnego – następcy programu Erasmus+, którego Narodową Agencją w Polsce jest FRSE – jest rozszerzenie współpracy międzynarodowej na nowe obszary, tj. kształcenie i szkolenie zawodowe. Będzie realizowany w nowej perspektywie finansowej Unii Europejskiej, w latach 2021–2027.
Kongres Rozwoju Systemu Edukacji dotyczył przede wszystkim kształcenia zawodowego. Towarzyszyły mu targi projektów prowadzone przez beneficjentów programów zarządzanych przez Fundację oraz dedykowany punkt informacyjny z ekspertami. Dzięki stanowiskom multimedialnym, wystawom, prezentacjom i materiałom informacyjnym (dotyczącym np. staży zagranicznych uczniów Zespołu Szkół nr 7 w Tychach, projektu „Wolontariat – dobry wybór” realizowanego w ramach Polsko-Litewskiego Funduszu Wymiany Młodzieży) uczestnicy Kongresu mogli zapoznać się z aktualną ofertą oraz z 25-letnim dorobkiem FRSE m.in. w zakresie zarządzania międzynarodowymi i krajowymi programami edukacyjnymi.
Zainteresowanym polecamy materiały dostępne na stronie Kongresu – prezentacje, zapis audio-wideo z wydarzenia, publikację FRSE „Kompetencje przyszłości” pod redakcją naukową S.M. Kwiatkowskiego.
Opracowanie: Małgorzata Koroś
