Ośrodek Rozwoju Edukacji

Warunki podejmowania nauki przez cudzoziemców w polskich szkołach są określone przepisami art. 94a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.) oraz rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 lipca 2015 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania do publicznych przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek osób niebędących obywatelami polskimi oraz obywateli polskich, którzy pobierali naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw, a także organizacji dodatkowej nauki języka polskiego, dodatkowych zajęć wyrównawczych oraz nauki języka i kultury kraju pochodzenia (Dz. U. z 2015, poz. 1202).

Cudzoziemcy korzystają z nauki i opieki we wszystkich typach publicznych przedszkoli i szkół do ukończenia 18 lat lub ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej na warunkach dotyczących obywateli polskich.

Natomiast z nauki w publicznych szkołach dla dorosłych, publicznych szkołach policealnych, publicznych szkołach artystycznych, publicznych placówkach i publicznych kolegiach pracowników służb społecznych oraz z kształcenia ustawicznego w formie kwalifikacyjnych kursów zawodowych korzystają na warunkach dotyczących obywateli polskich:

1. obywatele pozostałych 27 państw członkowskich Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Stowarzyszenia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim  Obszarze Gospodarczym (Islandia, Lichtenstein, Norwegia) i Konfederacji Szwajcarskiej, a także członkowie ich rodzin posiadający prawo pobytu lub prawo stałego pobytu;
2. osoby pochodzenia polskiego w rozumieniu przepisów o repatriacji;
3. osoby, którym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej udzielono:
   • zezwolenia na pobyt stały;
   • ochrony uzupełniającej oraz członkowie ich rodzin;
   • zgody na pobyt tolerowany;
   • zgody na pobyt ze względów humanitarnych oraz członkowie ich rodzin;
   • ochrony czasowej;
   • zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej;
   • zezwolenia na pobyt czasowy w związku z okolicznością, o której mowa w art. 127, art. 159 ust. 1, art. 176 lub art. 186 ust. 1 pkt 3 lub 4 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. poz. 1650);
4. osoby, którym nadano status uchodźcy oraz członkowie ich rodzin;
5. członkowie rodzin osób ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy;
6. osoby posiadające ważną Kartę Polaka;
7. osoby, dla których uprawnienie takie wynika z umów międzynarodowych;
8. osoby, które posiadają kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”, wizę Schengen lub wizę krajową wydaną w celu wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
9. stypendyści otrzymujący stypendia Ministra Edukacji Narodowej, organu prowadzącego szkołę lub dyrektora szkoły.

W świetle przepisu art. 94a ust. 3 ustawy, pozostali cudzoziemcy mogą pobierać naukę w  publicznych szkołach dla dorosłych, publicznych szkołach policealnych, publicznych szkołach artystycznych, publicznych placówkach i publicznych kolegiach pracowników służb społecznych oraz z kształcenia ustawicznego w formie kwalifikacyjnych kursów zawodowych na warunkach odpłatności.

Wysokość odpłatności oraz sposób wnoszenia opłat, uwzględniający przewidywane koszty kształcenia oraz możliwość całkowitego lub częściowego zwolnienia z tej odpłatności  ustala organ prowadzący szkołę.

Cudzoziemcy są przyjmowani do szkół na podstawie dokumentów bez konieczności dokonywania ich nostryfikacji. Wyjątek stanowią szkoły policealne, gdzie warunkiem przyjęcia jest posiadanie wykształcenia średniego. Zagraniczne świadectwo potwierdzające wykształcenie średnie może być w Polsce uznane z mocy prawa lub decyzją kuratora oświaty. Szczegółowe informacje są dostępne pod adresem http://men.gov.pl/pl/wspolpraca-miedzynarodowa/uznawanie-swiadectw-zagranicznych.

Cudzoziemcy podlegający obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, którzy nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, mają prawo do dodatkowej, bezpłatnej nauki języka polskiego w formie dodatkowych zajęć lekcyjnych z języka polskiego. Dodatkową naukę języka polskiego organizuje gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania cudzoziemca. Dodatkowe zajęcia z języka polskiego dla cudzoziemców są organizowane tak długo, jak długo potrzebuje tego uczeń. Sposób organizacji dodatkowej nauki języka polskiego jest określony w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 lipca 2015 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania do publicznych przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek osób niebędących obywatelami polskimi oraz obywateli polskich, którzy pobierali naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw, a także organizacji dodatkowej nauki języka polskiego, dodatkowych zajęć wyrównawczych oraz nauki języka i kultury kraju pochodzenia (Dz. U. z 2015, poz. 1202).

Cudzoziemcy mogą korzystać  także z dodatkowych zajęć wyrównawczych z danego przedmiotu nauczania przez okres 12 miesięcy.

Łączny wymiar dodatkowych zajęć z języka polskiego i zajęć wyrównawczych nie może przekroczyć 5 godzin tygodniowo.

Środki potrzebne na wdrożenie opisanych wyżej rozwiązań znajdują pokrycie w subwencji oświatowej. W przypadku dodatkowych zajęć z języka polskiego, zaplanowano w niej dodatkowe środki dzięki podniesieniu wag odnoszących się do uczniów korzystających z tych zajęć. Kwota bazowa na jednego ucznia (służąca do obliczania wysokości dotacji dla poszczególnych samorządów) jest wyższa o około 20-150%, zależnie od łącznej liczby uczniów korzystających z zajęć w danej szkole (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 grudnia 2014 r. w sprawie podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2015).

Uczniowie podlegający obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, którzy nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, mają prawo do pomocy udzielanej przez osobę władającą językiem kraju pochodzenia, zatrudnioną w charakterze pomocy nauczyciela przez dyrektora szkoły nie dłużej niż przez okres 12 miesięcy.

Dla cudzoziemców podlegających obowiązkowi szkolnemu, placówka dyplomatyczna lub konsularna kraju ich pochodzenia działająca w Polsce albo stowarzyszenie kulturalno-oświatowe danej narodowości mogą organizować w szkole, w porozumieniu z dyrektorem szkoły i za zgodą organu prowadzącego, naukę języka i kultury kraju pochodzenia.

Ułatwienia dla osób niebędących obywatelami polskimi, które  przystępują do egzaminów zewnętrznych od roku szkolnego 2015/2016¹.

1. Uczeń albo absolwent, któremu ograniczona znajomość języka polskiego utrudnia zrozumienie czytanego tekstu, może przystąpić do:
   • części pierwszej sprawdzianu, części pierwszej lub części drugiej egzaminu gimnazjalnego – w warunkach i formie dostosowanych do jego potrzeb edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych, na podstawie pozytywnej opinii rady pedagogicznej;
   • egzaminu maturalnego – z wyjątkiem egzaminu maturalnego z języka polskiego oraz języka obcego nowożytnego – w warunkach dostosowanych do jego potrzeb oraz możliwości psychofizycznych, na podstawie pozytywnej opinii rady pedagogicznej.

Dostosowanie formy sprawdzianu i egzaminu gimnazjalnego polega na przygotowaniu odrębnych arkuszy egzaminacyjnych dostosowanych do potrzeb ucznia, któremu ograniczona znajomość języka polskiego utrudnia zrozumienie czytanego tekstu.

Dostosowanie warunków przeprowadzania sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego i egzaminu maturalnego polega m.in. na wykorzystaniu odpowiednich środków dydaktycznych (np. słownika dwujęzycznego), odpowiednim przedłużeniu czasu przewidzianego na przeprowadzenie tych egzaminów.

Do dnia 10 września roku szkolnego, w którym mają być przeprowadzone egzaminu zewnętrzne, Dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej w komunikacie wskazuje szczegółowe sposoby dostosowania warunków i form przeprowadzania sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego i egzaminu maturalnego, w przypadku zdających, którzy potrzebują takiego dostosowania.

¹ Art. 44zzr ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 357).

Przydatne materiały

Nauczyciele prowadzący dodatkowe zajęcia lekcyjne z języka polskiego mogą wykorzystywać niżej wymienione, dostępne na stronach internetowych materiały:

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18.02.2011 r. w sprawie ramowego programu kursów nauki języka polskiego dla cudzoziemców (Dz.U. Nr 61, poz. 306) [pdf. 72.9 MB]
Ku wielokulturowej szkole w Polsce. Pakiet edukacyjny z programem nauczania języka polskiego jako drugiego dla I, II i III etapu edukacyjnego (w szkołach m. st. Warszawy) [pdf. 3.6 MB]

Podręcznik internetowy „Włącz Polskę!” (http://wlaczpolske.pl/) – zbiór zasobów edukacyjnych stworzonych do budowy podręczników dla uczniów szkół polskich na całym świecie. Strona internetowa www.wlaczpolske.pl, na której znajduje się podręcznik, jest narzędziem pozwalającym tworzyć zindywidualizowane zestawy treści dostosowane do wieku i poziomu znajomości języka polskiego uczniów. Dostępne materiały obejmują nauczanie wczesnoszkolne, język polski, wiedzę
o Polsce oraz historię i geografię Polski

Dyrektorzy szkół, nauczyciele, uczniowie i rodzice mogą znaleźć przydatne informacje związane z przyjmowaniem i nauką cudzoziemców w szkołach, m.in., na stronach

• Międzykulturowość w szkole – Poradnik dla nauczycieli i specjalistów  (wydany przez ORE)
• Osiem kroków czyli kilka praktycznych rad (wydany przez ORE)
• Uczniowie z różnych kultur w szkole (wydana przez ORE)
• Szkoła wobec wyzwań migracyjnych: uchodźcy w szkole (wydana przez ORE)
• Wielokulturowość w klasie na przykładzie projektu współfinansowanego ze środków Programu „Uczenie się przez całe życie” – Języki Obce w Szkole
• Dziecko migranckie w naszej klasie. Rekomendacje nauczycieli dla nauczycieli [pdf. 1.1 MB] (publikacja przygotowana w ramach projektu „Międzykulturowa szkoła w wielokulturowej społeczności” realizowanego przez Międzynarodową Organizację do spraw Migracji (IOM) w partnerstwie z Urzędem m.st. Warszawy i Kuratorium Oświaty w Warszawie)
• Szkoła wobec wyzwań migracyjnych: uchodźcy w szkole
• Materiały dotyczące edukacji wobec wyzwań migracyjnych (źródło: ore.edu.pl)
• Autobiografia spotkań międzykulturowych [pdf. 47.1 MB] (wydany przez ORE)
• Inny w polskiej szkole. Poradnik dla nauczycieli pracujących z uczniami cudzoziemskimi [pdf. 3.7 MB]
• Praca z uczniem cudzoziemskim – Przewodnik dobrych praktyk [pdf. 4.3 MB]
• Edukacja międzykulturowa. Poradnik nauczyciela [pdf. 7.4 MB]
• Dlaczego tak trudno uczyć o świecie Islamu? [pdf. 1.3 MB]

Zobacz także: Zrozumieć innych, czyli jak uczyć o uchodźstwie