Ludność cywilna Woli prowadzona ulicą Wolską. Fot. Gutjahr. Źródło: Wikimedia CommonsGdy 1 sierpnia 1944 r. o wybuchu powstania w Warszawie dowiedziano się w Berlinie, niemieckie władze podjęły decyzję o likwidacji miasta, eksterminacji ludności i przekształcenia stolicy okupowanej Polski w twierdzę, mającą stanowić kluczowy punkt obrony wojsk niemieckich na linii Wisły.
Na Woli tymczasem trwały walki, które rozpoczęto mimo niepełnej mobilizacji i braków w uzbrojeniu. Jeszcze 26 lipca na terenach obrzeżnych dzielnicy, gdzie znajdowały się magazyny broni AK, rozlokowano jednostki niemieckie, co uniemożliwiło wykorzystanie przechowywanego uzbrojenia. Sam rozkaz mobilizacyjny dotarł do dowództwa Rejonu dopiero 1 sierpnia rano, co znacząco utrudniło zorganizowanie oddziałów powstańczych. Między innymi to właśnie z tych powodów Wola szybko znalazła się niemal w całości pod kontrolą Niemców.
5 sierpnia między godziną 9.30 a 11.00 na Wolę wkroczyły specjalnie w tym celu ściągnięte oddziały SS-Gruppenführera Heinza Reinefartha, wśród których znajdowały się jednostki niezwykle brutalne i zdemoralizowane, jak pułk Rosyjskiej Wyzwoleńczej Armii Ludowej czy pułk SS-Standartenführera Oskara Dirlewangera, złożony z kryminalistów. Żołnierze tych oddziałów dokonali szeregu gwałtów i mordów na ludności cywilnej, jednak wzięły także udział w regularnych walkach z powstańcami. Za ich plecami szły natomiast oddziały żandarmerii, nie narażone na kontratak ze strony polskiej, które dokonywały masowej i systematycznej eksterminacji ludności dzielnicy. Ludzi przeważnie wyciągano z mieszkań na podwórka lub ulice, a następnie rozstrzeliwano karabinami maszynowymi. Nieliczni trafili do obozów przejściowych, a potem na roboty przymusowe w głąb Niemiec.
Szacuje się, że w ten lub podobny sposób zginęło w sierpniu 1944 r. od 15 do nawet 60 tys. mieszkańców Woli. Dziś o godz. 18.00 Muzeum Powstania Warszawskiego organizuje uroczystość w hołdzie ludności cywilnej Woli, która odbędzie się przy Pomniku Pamięci 50 Tysięcy Mieszkańców Woli Zamordowanych przez Niemców podczas Powstania Warszawskiego 1944, przy Skwerze Pamięci w rozwidleniu ul. Leszno i al. „Solidarności”.
