Agresja sowiecka na Polskę poprzedzona była podpisaniem 23 sierpnia 1939 r. przez ZSRS i hitlerowskie Niemcy, tak zwanego paktu o nieagresji, który sankcjonował sprawę podziału Europy Wschodniej między obydwu agresorów. Gwarancje bez pokrycia udzielone Polsce przez Wielką Brytanię upewniły zarówno Hitlera, jak Stalina, że mocarstw zachodnich nie trzeba traktować serio.
W nocy z 16 na 17 września 1939 r. o godz. 3.00 w Ludowym Komisariacie Spraw Zagranicznych ZSRS wręczono polskiemu ambasadorowi Wacławowi Grzybowskiemu notę uzasadniającą konieczność wkroczenia wojsk sowieckich na terytorium Polski. Władze sowieckie uzasadniały agresję rozpadem państwa polskiego, dezintegracją władz Polskich i koniecznością obrony mniejszości narodowych zamieszkałych na terytorium Polski. Wacław Grzybowski odmówił przyjęcia dokumentu.
W efekcie 17 września, natychmiast po zawarciu rozejmu z Japończykami, Armia Czerwona dołączyła do atakującego Polskę Wehrmachtu. ZSRS napadł na Polskę 17 września 1939 r., łamiąc tym samym pakt o nieagresji zawarty między Rzeczpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Sowieckich.
Sowiecka napaść na Polskę była starannie przygotowaną operacją wywiadowczą i wojskową. Wkraczający Sowieci mieli przygotowane szczegółowe listy aresztowań osób, które uznano za element niebezpieczny dla ustroju sowieckiego. Pomocą w ułożeniu tych list służyła piąta kolumna miejscowych działaczy i donosicieli, którzy po wkroczeniu Armii Czerwonej pojawili się na ulicach w charakterze represyjnej „milicji ludowej”. W celach propagandowych i dezinformacyjnych w niektórych miejscowościach dowódcy sowieccy ogłaszali, że Armia Czerwona przybywa na pomoc Polsce napadniętej przez Niemców. W efekcie wielu polskich żołnierzy wyszło tam Sowietom na powitanie. Natychmiast brano ich do niewoli, skąd wielu z nich trafiło do obozu w Starobielsku a następnie zostali zamordowani w Katyniu, Charkowie i Kalininie.
Na północy kraju Sowieci zajęli błyskawicznie Wilno; na południu Armia Czerwona dotarła do granicy polsko-rumuńskiej, zamykając ją szczelnie wzdłuż Dniestru. W centralnej części terytorium Polski Armia Czerwona przekroczyła Wisłę, wspomagając niemieckie oskrzydlenie Warszawy.
Po wkroczeniu na terytorium Polski Sowieci natychmiast zastosowali terror wobec społeczeństwa polskiego. Wraz z Armią Czerwoną 17 września 1939 r. na tereny polskie wkroczyły specjalne grupy operacyjne NKWD. Ich zadaniem była likwidacja członków struktur państwowych, zorganizowanie nowych organów władzy i utworzenie aparatu NKWD. Głównym zadaniem sowieckiego aparatu represji było pozbycie się wrogich elementów. NKWD wszędzie stosowała osławiony sprawdzian dłoni: kto miał skórę na rękach delikatną, klasyfikowany był jako wróg klasowy. Popełnianym morderstwom towarzyszyły rabunki i gwałty. Z góry przesądzony był los członków organizacji państwowych, religijnych, syjonistycznych bądź ukraińskich. Aresztowano m.in. przedwojennych działaczy politycznych, społecznych, przedstawicieli polskiej administracji, inteligencji, ziemian czy służb mundurowych. W ten sposób likwidowano fundamenty państwa polskiego: przedwojenną elitę i jednocześnie potencjalnych organizatorów oporu społecznego. Aresztowanych czekało uwięzienie, przesłuchania, często połączone z brutalnym biciem, zesłanie do łagrów bądź rozstrzelanie.
W wielu miejscowościach wkraczanie Armii Czerwonej było poprzedzone specjalnie przygotowaną akcją propagandową. Miejscowe grupy działaczy komunistycznych, wywodzące się głównie spośród mniejszości narodowych, przy wsparciu funkcjonariuszy NKWD wystawiały Sowietom liczne bramy triumfalne, które zwieńczano gwiazdą i swastyką. Wszystko to miało potwierdzić, że mieszkańcy Kresów Wschodnich traktują Sowietów jako wyzwolicieli, a nie agresorów.
Symbolicznym przypieczętowaniem triumfu obydwu agresorów było zorganizowanie 22 września wspólnej parady wojsk Hitlera i Stalina w Brześciu Litewskim.
W dniu 28 września, w dzień po kapitulacji zmiażdżonej atakami Warszawy, wbrew prawu międzynarodowemu, podpisano sowiecko-niemiecki traktat o granicach i przyjaźni, który wytyczał granicę niemiecko-sowiecką na okupowanym wojskowo terytorium Polski. ZSRS km kw., czyli ok. 51,6 proc. obszaru II Rzeczypospolitej – były to tereny zamieszkane przez ponad 13 mln mieszkańców.
W wyniku zmasowanego i skoordynowanego ataku Niemiec i ZSRS, armia polska znalazła się w pułapce bez wyjścia, bez możliwości działania. Polski opór wojskowy ustał 5 października 1939 r.
Inwazja ZSRS na Polskę w 1939 roku w e-materiałach na portalu epodreczniki.pl:
Polska ofiarą dwóch totalitaryzmów – pakt Ribbentrop-Mołotow
Źródło:
Apokryf, Norman Davies, Między swastyką a gwiazdą
