W Polsce każdego roku coraz większa liczba dzieci potrzebuje wsparcia w procesie kształcenia lub specjalnej organizacji nauki. Wymaga to szybkich i szeroko zakrojonych działań, tak by każdy polski uczeń mógł korzystać z wysokiej jakości systemu edukacyjnego, a w konsekwencji był lepiej przygotowany do samodzielnego i satysfakcjonującego życia w dorosłości i włączony w nurt życia społecznego, kulturalnego i zawodowego. Ministerstwo Edukacji i Nauki już w latach 2017-2021 podjęło prace nad przygotowaniem kompleksowych rozwiązań, których celem jest poprawa jakości edukacji włączającej rozumianej jako edukacja wysokiej jakości dla wszystkich uczących się. Efektem tych prac było przygotowanie w 2021 r. propozycji założeń zmian legislacyjnych oraz planu ich wdrożenia.
Nowe prawo
17 maja 2022 r. Prezydent RP podpisał ustawę o zmianach w ustawie o systemie oświaty i innych niektórych ustaw. W nowych regulacjach znalazły się rozwiązania dotyczące m.in. standaryzacji zatrudniania specjalistów w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych. Rozwiązania w tym zakresie będą wprowadzane stopniowo od 1 września 2022 r. do 1 września 2024 r.
Nowe przepisy znacząco poprawią dostęp do pomocy udzielanej jak najwcześniej i jak najbliżej dziecka, tak by likwidować bariery, które utrudniają jego rozwój i naukę. Dodatkowo bardzo ważnym zadaniem będzie podnoszenie jakości kształcenia uwzględniającego różne potrzeby edukacyjne uczniów na kolejnych etapach nauki. Konieczna jest również ściślejsza współpraca między resortami oraz trafniejsze adresowanie środków na ich realizację. Projekt uwzględnia również postulaty związane z poprawą sytuacji dzieci i młodzieży, które doświadczają problemów psychicznych i są objęte opieką psychiatryczną.
Ustawa w praktyce
1 września 2022 r. zaczną obowiązywać nowe standardy zatrudniania nauczycieli pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów i terapeutów pedagogicznych zarówno w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych, jak i integracyjnych. Kolejny wzrost zatrudnienia specjalistów jest planowany od 1 września 2024 r. Docelowo, dzięki wprowadzanym zmianom, zwiększy się liczba zatrudnionych nauczycieli specjalistów z obecnych ok. 22 tys. do 51 tys., czyli o 143%.
Kolejnym elementem jest stworzenie w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych oraz integracyjnych stanowiska pedagoga specjalnego, który będzie wspierał nauczycieli oraz realizował specjalistyczne zajęcia bezpośrednio z uczniami.
Na poszerzenie dostępu do pomocy specjalistycznej tylko w 2022 r. z budżetu państwa zostało przeznaczonych dodatkowo, tj. poza subwencją oświatową, 700 mln zł, w tym 180 mln, które pozwolą na organizację 3 mln godzin dodatkowych zajęć specjalistycznych, oraz 520 mln zł na realizację standardów zatrudniania specjalistów w przedszkolach i szkołach. Na przestrzeni kolejnych 10 lat będzie to kwota 25 mld zł.
We wrześniu br. w specjalnie przygotowanym przez Ministerstwo Edukacji i Nauki oraz Informatyczne Centrum Edukacji i Nauki systemie informatycznym zostaną udostępnione bezpłatne narzędzia diagnostyczne do oceny rozwoju poznawczego, emocjonalno-społecznego i osobowościowego dzieci i uczniów oraz materiały do planowania wsparcia postdiagnostycznego.
Dla różnych potrzeb i talentów
W roku szkolnym 2021/2022 66,4 tys. dzieci do 10. roku życia zostało objętych wczesnym wspomaganiem, co stanowi wzrost w ciągu 13 lat o ponad 500%. Co trzecie dziecko uczęszczające do polskiej szkoły jest obejmowane pomocą psychologiczno-pedagogiczną, a co dziesiąty uczeń ma zaburzenia psychiczne. Z uwagi na niepełnosprawność 4% uczniów jest objętych kształceniem specjalnym.
– Świat dzieci to dom, rodzina i szkoła. Nauka w klasie, kontakty z rówieśnikami są nieodłącznym elementem procesu wychowawczego. Dlatego równie ważne jest wsparcie nauczycieli i grona pedagogicznego w procesie zapewnienia najwyższej jakości edukacji dla wszystkich dzieci. Bez wyjątku. To podejście wymaga od nauczycieli stosowania metod, które pozwalają tak zorganizować naukę w klasie, żeby wszyscy uczniowie mieli równe szanse na osiągnięcie sukcesu. Poza możliwościami, jakie już są, czyli m.in. zajęciami specjalistycznymi czy dostosowanymi metodami nauczania, zapewnione będą nowe formy wsparcia. Są wśród nich pomoc asystenta ucznia – pracownika niepedagogicznego szkoły, który będzie wspierał ucznia w codziennych sytuacjach w szkole, a także współpraca ze specjalistami ze Specjalistycznego Centrum Wspierającego Edukację Włączającą. W tym miejscu należy podkreślić, że system edukacji zapewnia różne ścieżki kształcenia. Wszystkie szkoły są ważne. Rodzice nadal będą decydować, czy ich dziecko będzie chodziło do szkoły ogólnodostępnej, specjalnej czy integracyjnej – mówi Marzena Machałek, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki.
Współpraca. Dostępność. Różnorodność
Edukacja włączająca jest podejściem do organizacji systemu oświaty oraz procesu kształcenia i wychowania, ukierunkowanym na wszystkich uczniów, nie tylko na tych, którzy mają trudności w uczeniu się. Dzięki szkołom włączającym tworzymy dzieciom szansę na funkcjonowanie w bogatym, zróżnicowanym środowisku, które na etapie kształtowania osobowości wzmacnia rozwój emocjonalny i buduje wiele pozytywnych wzorców i zachowań.
Dzieci z różnymi potrzebami edukacyjnymi uczące się w jednej klasie zaczynają dostrzegać, że ludzie są różni, mają różne potrzeby i ograniczenia. Uczą się pomagania innym, ale też akceptowania swoich ograniczeń, radzenia sobie z porażkami, które są nieodłącznym elementem procesu uczenia się. Szkoła włączająca to taka szkoła, która jest wyczulona na potrzeby wszystkich uczniów.
– Szkoła ma być gotowa na przyjęcie każdego ucznia – dodaje wiceminister Marzena Machałek.
Edukacja w zasięgu ręki
Kilka dni temu odbyła się debata „Edukacja włączająca: nowa jakość w rozwoju polskiego systemu edukacji. Wdrażanie – bariery – efekt” z udziałem przedstawicieli Ministerstwa Edukacji i Nauki, samorządowców, dyrektorów szkół i placówek, rodziców, uczniów i naukowców.
Głównym tematem debaty były zagadnienia związane z zapewnieniem edukacji wysokiej jakości dla wszystkich uczniów. Omawiane były planowane zmiany i działania już realizowane. Rozmawiano o nowych standardach wczesnej pomocy dziecku i rodzinie, sposobie oceny potrzeb i planowania wsparcia oraz konieczności przygotowania środowiska szkolnego do pracy ze zróżnicowanym zespołem.
Relacja z debaty jest na stronie Ministerstwa Edukacji i Nauki
Debata to element ogólnopolskiej kampanii informacyjno-promocyjnej realizowanej przez Ministerstwo Edukacji i Nauki. Jej celem jest promocja m.in. edukacji włączającej. Motywem przewodnim – hasłem parasolowym – kampanii jest „Edukacja w zasięgu ręki”.
Szczegóły na stronie: https://edukacjawzasiegureki.pl/
Kampania jest finansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój oraz budżetu państwa.
Priorytety w zakresie edukacji włączającej wymienione podczas debaty:
- Zapewnienie dostępu do pomocy udzielanej jak najwcześniejszej dziecku i rodzinie.
- Poprawa jakości nauczania (materiały edukacyjne, nowe kierunki studiów podyplomowych dla nauczycieli finansowane przez MEiN, środki finansowe na zatrudnianie w szkołach specjalistów, psychologów, pedagogów i logopedów oraz na organizację dodatkowych zajęć specjalistycznych dla uczniów).
- Nowy sposób oceny potrzeb.
- Tworzenie różnych ścieżek kształcenia zawodowego i wsparcie w wejściu na rynek pracy osób z niepełnosprawnościami.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Konwencja o Prawach Dziecka ONZ, Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych oraz ustawa Prawo oświatowe gwarantują wszystkim dzieciom równe prawo do włączenia społecznego oraz swobodnego wyrażania poglądów w sprawach dotyczących własnej edukacji oraz traktowania tych poglądów z należytą uwagą. Jako społeczeństwo jesteśmy odpowiedzialni, by każdemu dać szansę na edukację i rozwój uwzględniający jego osobiste uzdolnienia i możliwości.
